In haar tweede boek ‘Ambitie in balans’ zet voormalig topturnster Aagje Vanwalleghem uiteen hoe talent ook op een gezonde manier de top kan bereiken. Ja, dat kost zweet en soms ook tranen. Eetstoornissen en vernederingen dragen daar evenwel niet toe bij. Aagje leed onder de extreme prestatiedruk en stopte in 2012 met turnen, maar ze vond een nieuw doel en begeleidt nu beloftevol turntalent op weg naar hun droom. Maar de vraag waar ze met haar talent had kunnen eindigen, zal altijd onbeantwoord blijven.
Als Ana Maria Pereira Da Silva op 24 oktober 1987 geboren wordt als derde kind van een alleenstaande vrouw die in het Braziliaanse Amazonewoud amper overleeft, beslist de grootmoeder dat het kind niet bij hen kan blijven. Vier maanden later begint het leven opnieuw voor Ana Maria: ze groeit op in Wevelgem als Aagje Vanwalleghem. Een kind dat niet stil kan zitten, en dus laat mama Hilde haar zwemmen – “vond ik te koud” –, ballet dansen – “te statisch” -, viool, piano en drum spelen – “leuk maar te lang stilstaan of zitten” – en turnen. Bingo! En als Aagje op haar negende de allround finale gymnastiek van de Olympische Spelen van Atlanta 1996 te zien krijgt, staat haar besluit vast: ze gaat naar de Olympische Spelen.
De weg naar de top blijkt ongemeen hard. Maar Aagje heeft er alles voor over om haar droom te bereiken. En daar hoort ook afzien bij. Tot de prestatiedruk ronduit toxisch wordt en ze net voor de Spelen van 2004 instort. Haar omgeving praat er haar doorheen, en ze haalt de allroundfinale in Athene ook, als eerste Belgische turnster ooit. Acht jaar nog gaat ze daarna door, dan is ze compleet opgebrand. Haar leven in de turnzaal stopt abrupt, de wereld reageert wat meewarig. Maar Aagje zoekt en vindt een nieuw doel: vandaag werkt ze als consultant rond veerkracht, welzijn en teamontwikkeling en geeft ze keynotes voor bedrijven en organisaties over het thema. Ze werkt voor de Gymnastiekfederatie als topsportbelofte-trainster waar ze beloftevolle gymnasten klaarstoomt voor de topsportschool Gymnastiek. Ook fungeert ze als member of the Gymnastics Ethics Foundation die werelwijd instaan voor ethiek binnen de FIG (Féderation internationale de gymnastique).
De voorbije jaren groeide de aandacht voor mentaal welzijn. Steeds meer topsporters – Simone Biles, Naomi Osaka, Michael Phelps… – brachten hun ervaringen met overdreven prestatiedruk naar buiten. Een opluchting voor jou?
“Eigenlijk niet. Ik werd opnieuw geconfronteerd met wat er gebeurd was, met de mensen ook die mij en anderen destijds hadden gekraakt, en dat voelde heel oncomfortabel. Pas toen de turnfederatie de misbruiken erkende, voelde ik opluchting: we konden wat gebeurde achter ons laten en beginnen bouwen aan iets beters. Maar het was een moeilijke tijd. Dat er beerputten werden geopend – eerst judo, dan zwemmen, gymnastiek, volleybal en nu atletiek… – was pijnlijk maar noodzakelijk, en uiteindelijk helend. En het heeft ook mij, en de anderen die samen met mij opstonden om ons verhaal te doen – met als doel de komende generatie atleten binnen en buiten de gymnastiek te laten sporten in een ethisch gezond en verantwoord klimaat -, geholpen dat we eindelijk ernstig werden genomen.”
Wanneer werd het je duidelijk dat ‘afzien voor de sport’ niet langer gezond was voor jou?
“Ik turnde heel graag. Het vele trainen, mijn grenzen verleggen… Ik had er op zich geen moeite mee. Het was soms zwaarder dan gedacht, maar dat had ik er voor over. Want hard werken, fysiek maar ook mentaal, hoort erbij. En is meteen ook de reden waarom niet iedereen voor topsport kiest. Maar in 2003, even voor de Olympische Spelen in Athene, realiseerde ik me dat mijn trainer me behandelde als een gevangene. Hij hield me constant in de gaten, schold me uit, ik nam pijnstillers als snoepjes om toch maar door te gaan met trainen ondanks een stressfactuur in mijn voet, mijn hart klopte constant te hard door de stress… Het maakte me doodongelukkig. Soms wenste ik dat ik nooit geadopteerd was geweest. Maar tegelijk stond ik aan de start van mijn droom, opgeven voelde niet als een optie. En ook mijn omgeving moedigde me aan om door te gaan. Omdat ook zij zagen hoe graag ik naar die Olympische Spelen wou, dé droom van bijna elke topatleet.”
Je haalde de Spelen van 2004 ook, maar brak dan toch definitief in 2012, net voor de Spelen dat jaar. Hoe heb je het nog acht jaar volgehouden?
“Ik wist dat ik meer in petto had, ik voelde me nog niet uitgeturnd. Ik had veel blessures maar werd elk jaar beter. Al was ik zonder mijn enorme ambitie inderdaad allicht vroeger afgehaakt. Ik heb me nadien vaak afgevraagd wat ik, met een begeleiding zoals die er vandaag is, had kunnen bereiken. Maar die vraag zal altijd onbeantwoord blijven.”
“Mama vond het heftig om mijn boek te lezen, ze wist niet dat ik destijds zó diep zat”
Je omgeving zag wat er gebeurde destijds, maar greep niet in?
“Voor alle duidelijkheid: de druk kwam allerminst van thuis uit. Ik heb altijd in volle vrijheid mogen doen wat ik graag deed, voor moeke was mijn geluk het enige wat telde. Ze deed dan ook alles wat ze kon om me op te vangen. Ze bluste constant brandjes, krikte me op, verdedigde me op school – want topsport en studie gingen toen ook nog niet bepaald samen… Maar zij kon de cultuur binnen de turnwereld van toen natuurlijk ook niet veranderen.”
In het voorwoord van je boek vertel je hoe je je toen voelde, en dat komt hard binnen.
“Ik heb het moeke dan ook vooraf laten lezen. En dat was heftig. Want net door me zo hard te steunen, hield ze me in die toxische wereld. Ze had het moeilijk met wat ik schreef, ze had nooit beseft dat ik zó diep zat. En ik weet ook dat dat zo was, bovendien was ík het die zo nodig naar de top wilde. Niet zij ging in de fout, dat deed het ontoereikende systeem van toen.”
De toon die je aanslaat, is niet langer die van de ‘chouchou’ van Team Belgium zoals je genoemd werd tijdens de Spelen van 2004.
“En dat is voor mezelf ook een kentering geweest, ja. Justine Henin roemde me toen om mijn doorzettingsvermogen, maar zag me net als velen als het lieve, schattige Aagje van toen. Maar ik werd volwassen, ben altijd al extravert en rechtuit geweest, en gaandeweg verminderde mijn likability-factor. En natuurlijk kan ik nog altijd lief zijn, als partner, mama, collega, coach, vriendin,… Maar ik ben nu ook een vrouw die voluit gaat voor waar ze in gelooft. Een evolutie die ik zelf heb moeten leren aanvaarden: ik ben niet langer de chouchou, niet iedereen vindt me nog zo leuk intussen, ik heb tegen schenen geschopt. Maar het was nodig: voor mij, voor anderen die hetzelfde overkwam en voor wie na ons komt.”
Je ging op zoek naar hoe topprestaties en fysiek en mentaal welzijn samen kunnen gaan, in verschillende opleidingen en gesprekken in de sport- en bedrijfswereld. Gevonden wat je zocht?
“Ja, het een sluit het ander niet uit, als je weet hoe het moet. Het kan elkaar zelfs versterken. Wie goed in zijn vel zit, zet betere resultaten neer. En wie veel uit zichzelf kan halen, voelt zich daar beter door.”
Dat is het ideaalbeeld. Maar plegen atleten en andere toplui niet per definitie roofbouw op hun lichaam?
“Wie bovengemiddelde prestaties wil neerzetten, tast inderdaad die grenzen af. Maar dat is ook eigen aan – en volgens mij het mooie van – topprestaties: ze zijn niet voor iedereen weggelegd. En dat hoeft uiteraard ook niet. Maar wie die ambitie wel heeft, moet de kans krijgen om het waar te maken. En dat betekent: grenzen opzoeken, er soms ook eens voorbij gaan, maar op tijd terugkeren naar de kern en rust vinden in jezelf.”
De boodschap van je boek blijft: haal het onderste uit de kan?
“Voor wie dat wil, ja. Niemand moet ook maar iets. Maar wie wil echt nérgens goed in zijn dan? Of je het nu belangrijk vind om je gezin alle aandacht te geven, wil groeien in je job of een marathon in recordtijd wil lopen: ik reik manieren aan om dat op een zo duurzaam mogelijke manier te doen, zonder jezelf onderweg te verliezen. In dit tweede boek doe ik dit bovendien niet alleen als ervaringsdeskundige – wat op zich waardevol is – maar ook als experte.”
Je richt je niet alleen tot sporters, ook de bedrijfswereld doet een beroep op je als coach en keynote-spreker. Wat zijn de grootste struikelblokken voor wie hoog mikt?
“Stressgerelateerde issues, burn outs, altijd maar blijven gaan… In de bedrijfswereld is dat dan vooral op mentaal vlak, in de sportwereld ook fysiek. Maar ook op vlak van communicatie loopt er veel mis. Een goeie baas is niet degene die het luidst roept, wel een leider met gezag maar ook empathische en inspirerende skills. Het is boeiend om te ontdekken hoe inzichten uit de sport kunnen vertaald worden naar bedrijven, en omgekeerd.”
Je begeleidt beloftevolle turnsters voor de GymFed.
“Met als doel om talent uit West-Vlaanderen naar de topsportschool in Gent te begeleiden. Ik kan er mijn passie voor gymnastiek, die er nog altijd is, combineren met mijn kennis om mensen naar een hoger niveau te tillen. Wat ik heel graag doe. In West-Vlaanderen zijn er bijvoorbeeld veel turnclubs en veel gymnasten. Nu is het zaak om de werking van de clubs nog meer te verbeteren, zodat ook het basisniveau van de gymnasten stijgt. Maar talent hebben we zeker.”
Je mag jezelf onderneemster noemen. Steekt het prestatiebeestje daarbij ook nog af en toe de kop op?
“Elke dag! (lacht) Van zorgen dat mijn huis er netjes bij ligt en mijn kinderen er netjes bij lopen tot mijn werk goed uitvoeren. Maar ik heb geleerd om op tijd ook rust te nemen.”
Op 8 en 9 november vindt de internationale turnwedstrijd Gympies-GymnovaCup plaats in Keerbergen. Jij werd gevraagd om de wedstrijden te hosten. Een bekroning voor jou?
“Ik apprecieer het enorm, ja. Door samen met anderen de voorbije jaren op de barricaden te gaan staan, is niet iedereen in de turnwereld me nog goed gezind. Het is heel fijn om te ervaren dat onze acties van de afgelopen jaren door het grootste deel van turnfanaten zeker wel gewaardeerd werden en ze me steeds meer vragen om deskundig advies. Dat zijn ook de contacten waarmee ik graag verder werk, omdat ze open, eerlijk en dus duurzaam zijn.”
Je werd intussen zelf mama van Noa (12) en Nael (8). Welke rol speelt moeder zijn in jouw verhaal?
“Een hele grote. Elke moeder wil haar kinderen gelukkig zien. Het is mijn plicht om daar mijn uiterste best voor te doen. En neen, dat zal niet altijd lukken in deze wereld. Maar ik probeer ze te behoeden voor tegenslagen, en hen te wapenen tegen de tegenslagen die toch komen. “
“Dat onze kinderen ook goed blijken te zijn in turnen, hadden we eigenlijk niet ingecalculeerd”
“Het is een gevoel dat verder reikt dan mijn eigen kinderen zelfs. Ik heb het naar om het even welke jongeren toe: dat don’t mess with mama bear– gevoel. Ook voor de jongeren met wie ik werk, ga ik door het vuur. Ik heb er mijn missie in gevonden. Het maakt me oprecht gelukkig. En dat is meteen ook een grote verandering tegenover het Aagje dat zelf aan topsport deed: topatleten zijn egocentrisch, dat is nodig om hun doel te halen. Maar die focus van mezelf leren verleggen naar de ander: dat heeft me toch een paar jaar gekost.”
Wat zou het meisje van toen denken van de vrouw die je nu bent?
(denkt na) “Het jonge Aagje zou graag zo iemand gehad hebben om zich aan vast te haken. Iemand van wie ze dacht dat ze weet waarover ze spreekt, die niet op haar mond gevallen is en recht op haar doel af gaat. En die het kleine Aagje mee op sleeptouw neemt en beschermt tegen zichzelf en anderen wanneer nodig. Met zo’n vrouw had ik me zeker wel willen identificeren. Ik had me veilig gevoeld bij haar.”
Is de turnmicrobe doorgegeven aan de volgende generatie?
“Ze turnen allebei! (lacht) Noa is nu ook geselecteerd voor de topsportschool. Onze kinderen mochten kiezen welke sport ze wilden doen, en dat was onder meer turnen. Maar dat ze er ook goed in zouden worden, hadden we niet echt ingecalculeerd. Ik stond er eigenlijk niet om te springen… Maar goed, ik heb zelf zo graag geturnd en mijn man (Denis Goossens, red.) deed atletiek op hoog niveau, wie zijn wij dan om onze kinderen tegen te houden? We hebben intussen de klik gemaakt om hen, als ze het echt willen, zo goed mogelijk te begeleiden. Met als voordeel dat wij weten hoe het wel en niet moet.”
Waag je je zelf nog wel eens op een turnmat?
“Neen. Ik heb op hoog niveau geturnd, het is moeilijk om nu met minder genoegen te nemen. Maar ik ga wel heel graag lopen. Ik liep al eens een marathon. Met een heel goede tijd voor een niet-professionele loopster. Als ik nog eens een marathon loop, wil ik mijn tijd nog verbeteren. Maar daar zou ik dus harder voor moeten trainen en dat zit er momenteel even niet in. Er zijn op dit moment belangrijker zaken in mijn leven dan mijn marathontijd verbeteren.”
En wat maakt jou gelukkig buiten de sport?
“Mijn familie. Met vrienden uitgaan, muziek om stevig op te dansen maar net zo goed rustig met mijn man naar de sauna of met mijn familie op restaurant.”
Zien we je nog terug op tv, na je passage in ‘De Verraders’ in 2023?
“Niet meteen, maar ik zeg ook geen neen op een aanbod dat me ligt. Alleen, ik heb mijn weg gevonden. En daar richt ik nu al mijn aandacht op.”
‘Ambitie in balans’ door Aagje Vanwalleghem, Pelckmans Uitgevers, 32 euro
The post “Ik hoef niet langer lief en schattig gevonden te worden”: Aagje Vanwalleghem bundelt haar verhaal én expertise in nieuw boek is provided by KW.be.
