Een overbevolkingsgraad van ruim 20 procent en een absenteïsme dat rond de 6,5 procent schommelt. Het West-Vlaams gevangenispersoneel gaat door zwaar weer. Sinds maandag is de noodwet voor het gevangeniswezen van kracht en justitieminister Annelies Verlinden wil tegen 2030 ruim 2.000 nieuwe plaatsen in de Belgische gevangenissen creëren. Maar er zijn ook extra handen nodig, getuigen twee penitentiair bewakingsassistenten. “Ons beroep moet dringend meer waardering krijgen.”
De drie West-Vlaamse gevangenissen – Brugge, Ieper en Ruiselede – en het detentiehuis in Kortrijk zijn samen goed voor een capaciteit van 926 gedetineerden, maar de gemiddelde dagelijkse bevolking bedraagt momenteel 1.121 mensen. 21,06 procent meer dan wat de gebouwen aankunnen en dat heeft ook zijn weerslag op de werkomstandigheden van het gevangenispersoneel. In West-Vlaanderen zijn elke dag gemiddeld 6,44 procent van de penitentiair bewakingsassistenten afwezig.
Hoewel het aantal cipiers steeg van 751 in 2022 naar 795 in mei van dit jaar (door de heropening van Ieper, red.), neemt de uitval alleen maar verder toe. Iets waar Sandra Droissart (56) en Didier Eerebout (53) niet van staan te kijken. Zij zijn aan de slag in de gevangenis van Brugge en hebben met respectievelijk 30 en 29 jaar bakken ervaring.
“We hebben meer handen nodig om de gedetineerden goed te kunnen begeleiden. Want daar staat en valt alles mee”
“De overbevolking is een constante doorheen onze loopbaan”, zeggen ze. “Kalme momenten, dat bestaat niet in onze sector. En dat zorgt uiteraard voor een hogere werkdruk. Er komen meer vragen op je af, er zijn meer kleinere en grote problemen om op te lossen… Ook de gebouwen flirten met hun plafond: bezoekzalen die niet aan de overcapaciteit aangepast zijn, te veel gedetineerden op een cel. Dergelijke situaties zorgen voor spanningen. En die frustraties worden ook tegenover ons geuit, want wij zijn het allereerste aanspreekpunt.”
Dik vel
Verbale agressie tegenover gevangenismedewerkers is volgens Didier en Sandra dagelijkse kost. “Gelukkig hebben we doorheen de jaren een dik vel gekweekt, je moet écht de knop kunnen omdraaien. Onder collega’s kunnen ventileren en relativeren is broodnodig. Net als de nodige humor aan de dag leggen, dat helpt ons enorm.”
Per maand zijn er gemiddeld een twintigtal meldingen van agressie. “Fysiek, want de verbale aanvallen worden al lang niet meer gerapporteerd. Zolang alles zich binnen de gevangenismuren afspeelt, kunnen we het een plaats geven. Erger is het wanneer het ook in je privésituatie gebeurt. Een ex-gedetineerde die je op straat of restaurant herkent en provoceert, bijvoorbeeld. Wij denken ook altijd twee keer na wat we op onze sociale media plaatsen. En schermen die ook zeer goed af.”
“We missen we de nodige waardering voor ons beroep. Dat zorgt er ook voor dat we steeds minder jonge mensen het beroep in handen zien nemen”
Toch is penitentiair bewakingsassistent een veilige job, klinkt het. “En we doen die met heel ons hart. We vervullen immers een essentiële rol in de samenleving en helpen mensen rehabiliteren. Alleen missen we de nodige waardering voor ons beroep. Dat zorgt er ook voor dat we steeds minder jonge mensen het beroep in handen zien nemen. Ze starten hun carrière nog wel bij ons, maar trekken na enkele jaren de gevangenispoorten alweer achter zich dicht en zien het als een opstapje richting een andere veiligheidssector: politie, brandweer of defensie.”
De gemiddelde leeftijd bij het gevangenispersoneel schommelt tussen de 42 en 54 jaar. “Maak de job wat financieel aantrekkelijker. De verloning zit goed, maar kan beter. Zo hebben we recht op de zogenaamde premie onaangenaamheden. Onze risicopremie, zegt maar. Die bestaat uit een maandelijkse forfaitaire vergoeding van 25 euro, alleen is die sinds 2010 niet meer geïndexeerd. Een competitievere vergoeding zou ook meer vrouwen aantrekken, want die blijven ondervertegenwoordigd. Het gevangeniswezen wordt beschouwd als een mannenwereld, terwijl vrouwen voor een meerwaarde zorgen.”
Voetbalploeg
Sandra en Didier zijn trots op wat ze doen. “Maar er moet wel dringend actie ondernomen worden. De 2.037 extra plaatsen die minister Verlinden wil creëren, zijn een goeie zaak, maar er moet minstens evenveel aandacht gaan naar het vinden van extra mensen. We hebben meer handen nodig om de gedetineerden goed te kunnen begeleiden. Want daar staat en valt alles mee.”
De job zorgt in elk geval voor veel voldoening. “Wanneer je hoort of ziet dat ex-gedetineerden zich volledig herpakt hebben en opnieuw een mooi leven aan het uitbouwen zijn, voel je een enorme voldoening. Dáár doe we het voor, elke dag opnieuw. En de samenhorigheid onder de collega’s is erg groot. Een gevangenis runnen, is teamwork. Eigenlijk zijn we een voetbalploeg, alleen moeten we voldoende middelen hebben om die zo goed geolied mogelijk te houden. Aan de minister om daarvoor het heft in handen te nemen.”
Celstraf alleen nog als ultieme remedie
Op initiatief van minister van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) is deze week een noodwet in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd die het rechters quasi onmogelijk maakt om gevangenisstraffen onder de zes maanden uit te spreken. Dat principe was al voorzien in het nieuwe strafwetboek, dat in 2026 van kracht zou worden, maar wordt nu versneld ingevoerd.
Voor straffen tussen de zes maanden en drie jaar moeten rechters motiveren waarom ze voor een vrijheidsstraf kiezen en niet voor een andere maatregel. In de noodwet is ook voorzien dat gestraften minder lang in de gevangenis zullen zitten. Straffen tot zes maanden worden niet uitgevoerd, straffen tussen zes maanden en drie jaar slechts gedeeltelijk. Alle gedetineerden die tot maximum drie jaar cel veroordeeld zijn, komen ook vanaf één derde in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidsstelling. Dit geldt echter niet voor drie categorieën: zedenfeiten, terrorisme en gewelddadig extremisme.
De noodwet is één van de maatregelen die Verlinden wil nemen om de overbevolking in de Belgische gevangenissen aan te pakken. Momenteel zitten er ruim 2.000 gedetineerden meer in de gevangenis dan er capaciteit is. De noodwet is vanaf nu in werking en geldt voor een periode van vijf jaar. (LK)
The post “Kalme momenten, die bestaan niet in onze sector”: werkdruk bij gevangenispersoneel lag nooit hoger is provided by KW.be.
