Op eigen initiatief wordt Honoré Chinitor, commissaris bij de Gerechtelijke politie in Brugge, sectie zware criminaliteit, in 1978 betrokken bij de speurtocht naar de daders van de drie Ensorschilderijen uit het stedelijke museum in Oostende. Hij doet zijn verhaal in de podcast Salut James, waarvan de zesde en laatste aflevering nu ook te beluisteren valt. “Ik zag dat de zaak die toen in handen was van de Rijkswacht en BOB echt niet opschoot en vroeg aan toenmalig onderzoeksrechter Jan Logghe of ik binnen mijn dienst die roof mocht opvolgen.” Ook podcastmaker Ronald Verhaeghen blikt terug.
“Want ik zag dat het fout liep: de dader wilde zelf contact zoeken, maar de Rijkswacht verknoeide of blokte ieder communicatie met de dader af. De pers schreef al al vlug over een politieoorlog tussen de Rijkswacht, Gerechterlijk en lokale politie.”
Commissaris Honoré Chinitor (86), geboren in Zelzate maar al sinds 1964 een enthousiaste Bruggeling: “Zowat 90 procent van onze interventies speelden zich aan de kust af: in Knokke betrof het vooral criminaliteit rond juwelendiefstallen en financiële fraudegevallen. In Oostende beheersten de Franse, Italiaanse en Albanese maffioze milieus het zware criminele leven in de Langestraat en Van Iseghemlaan. ”
Fictieve mecenas
Toen kwam Chinitor op het idee om een fictieve mecenas op te voeren. “Ik wist dat er in Oostende nog een dode vzw ‘Les Amis d’Ensor’ bestond en ik deed me tegenover de rover voor als een mecenas die bereid was om het gevraagde losgeld van ongeveer 9 miljoen frank te betalen. Zo is er een vertrouwensband gegroeid tussen ons en zijn die diverse scenario’s met nachtelijke autoritten.” Beluister zeker de podcast.
“Het was een van enige keren dat ik me dodelijk bedreigd voelde”
Uiteindelijk is de dader nooit gevat. Laat die onopgeloste zaak een gefrustreerde commissaris achter? “Ik zou de afloop eerder betreurenswaardig noemen. Ik blijf achter met een dubbel gevoel: enerzijds zijn de drie schilderijen uiteindelijk tamelijk gaaf teruggevonden. Anderzijds hebben we de dief niet kunnen klissen. Spijtig. Wel heb ik een paar keer bij onze nachtelijk autoritten zijn aanwezigheid bijna lijfelijk gevoeld. Vooral dan bij onze afspraak op de autosnelwegbrug in Oudenburg en in het bosje van De Haan, waar de ontmoeting bijna dramatisch of dodelijk had kunnen eindigen door de Wet van Murphy: de voorziene witte, alles verlichtende vuurpijl bleek opeens een rode alarmpijl… En de geënsceneerde mecenas had kennelijk een politieradiozender in zijn auto! Meer fout kon het toen niet lopen en dat is een van de enige keren in mijn carrière dat ik me dodelijk bedreigd voelde.”
Of de politieman toch enige sympathie kan opbrengen voor de dief? “Iedere misdader blijft een mens, wat zijn misdaad ook is. Daarbij was de rover voor mij verstandig, kunstminnend en had hij gevoel voor humor. Ik kon dat appreciëren.”
Erg geslaagd
(Zelf kan Honoré Chinitor zich vinden in de these van journalist Stefaan Kerger in de laatste uitzending van de podcast dat de veelvuldige moordenaar in café Le Fiacre in de Langestraat ook de Ensorrover zou kunnen zijn.) Hoe dan ook de commissaris op rust vindt de luisterdocumentaire erg geslaagd: “Zowel inhoudelijk als vormelijk: het is heel spannend en die spanning wordt per aflevering meer opgedreven, er komen ook meerdere kroongetuigen aan bod, de opgevoerde ‘James Ensor’ is de telkens weerkerende, badinerende en relativerende stem binnen het verhaal. En uiteindelijk is het aan de luisteraar om zelf zijn conclusies te trekken over de ware toedracht in dit fascinerend roof- en moordverhaal.”
Podcastmaker Ronald Verhaeghen: “Een roofverhaal dat perfect past bij Oostende”
Audiomaker en aangespoelde Oostendenaar Ronald Verhaegen realiseerde samen met journalist Stefaan Kerger de podcast Salut James over de memorabele roof van drie Ensorschilderijen uit het stadsmuseum op het Wapenplein. Nu alle afleveringen van de podcast online zijn, blikt Ronald terug.
Ronald Verhaegen (49), geboren en getogen in het Vlaams-Brabantse Overijse, is VRT-presentator en radiomaker, maar ook gedreven realisator van audiodocumentaires. Met een voorkeur voor historische onderwerpen. Toen de Oostendse Focus WTV-journalist Stefaan Kerger bij hem aanklopte om een podcast over de roof van de drie Ensorschilderijen uit het museum op het Wapenplein te maken, was hij meteen enthousiast: “Het is een heel rijk verhaal waarin zoveel gebeurt dat de zes afleveringen tot de laatste minuut blijven boeien. En het is niet alleen mooi en spannend, we hadden het geluk dat veel protagonisten nog leven en ook nog eens boeiende vertellers bleken. Dat was een cadeau.”
Dat blijkt uit de vele reacties na de zesde en laatste episode vorige week: “Salut, James werd goed onthaald en de luistercijfers klopten voorlopig af op ruim 75.000.”
Rol
Stefaan kende het verhaal nog uit zijn kindertijd. Als broekje was hij al gepassioneerd door de roof waar zijn meester op school zo boeiend over vertelde. Hij vond dat het verhaal niet verloren mocht gaan. “Wie ouder is dan 60, herinnert zich misschien nog flarden van het gebeuren. Voor jongere generaties moest het verhaal opnieuw verteld worden. Mijn rol binnen deze podcast is in de eerste plaats die van verteller, maar ook die van eerste luisteraar en aangever. Ik heb ook het scenario gemaakt, niet eenvoudig, want dit is een complex verhaal.”
Van in den beginne kreeg Ronald Verhaegen moeilijk vat op karakter, gedrag en beweegredenen van de dief: “Was het hem alleen om het losgeld van ongeveer 9 miljoen frank te doen? Speelde hij voor de fun een kat-en-muisspel met de lokale politie, rijkswacht en gerechtelijke politie? Wilde hij het weinig in cultuur en kunst geïnteresseerde stadsbestuur voor schut zetten? Ik zie een grote tegenstrijdigheid tussen het [gescheld in zijn brieven enerzijds en zijn doordacht handelen bij de diverse afspraken met de politiediensten anderzijds. Het was een man met meerdere gezichten. Ongrijpbaar, letterlijk.”
Tot de laatste minuut blijft de dief van de drie Ensors moeilijk te doorgronden: “De roof heeft bij momenten veel weg van een sportwedstrijd: wie heeft de beste tactiek? Wie houdt het het langst vol en laat zich niet intimideren door psychologische spelletjes? Politie en rover lijken in elkaar een uitdager te hebben gevonden. Dat maakt het verhaal bijzonder.”
Oostende
Ronald woont sinds 2019 met vrouw en twee dochters in onze stad: “Een formidabele stad om te wonen: er is de zee, je treft er alles op fiets- of loopafstand aan en het cultuuraanbod moet voor weinig grote steden onderdoen.”
In heel het roofverhaal is Oostende meer dan een decor: “Het verhaal past perfect bij Oostende. Een stad vol temperament en pittige contrasten: brutaal, direct, spottend, rijk en arm, terminus en toekomst. In zo’n klimaat gedijde de dief: hij wist wat hij wou, was brutaal en daagde uit, was slim en had gevoel voor humor.”
Blijvend mysterie
Op het einde van de podcast schuift Stefaan een theorie naar voor over wie de dader zou kunnen zijn. Gedurfd, want 47 jaar lang bleef het een mysterie. “De piste is zeker niet uit de lucht gegrepen. Na al die jaren en al die gesprekken hebben we een goed zicht gekregen op de mogelijke dader. Al blijft het ook een mysterie. Ik hoop dat het de luisteraars van Salut James kan boeien. Geweldig is ook dat we hebben uitgepakt met een stunt: in Het Ensorhuis konden we, toch voor even, de drie gestolen schilderijen weer samenbrengen.”
De podcast Salut James is uit op het platform van de krant De Standaard en is ook te beluisteren op Spotify.
Lees ook:Yvonne Vyncke, destijds adjunct-conservator Stedelijk Museum, getuigt over Ensorroof.
The post Oud-commissaris Honoré Chinitor (86) getuigt in podcast over Ensorroof van 1978: “Elke misdadiger blijft een mens” is provided by KW.be.
