Wie regelmatig een viswinkel bezoekt of uit eten gaat, merkte misschien al dat octopus steeds vaker verkrijgbaar is. Vroeger was deze zeebewoner vooral populair in Zuid-Europese landen, maar vandaag slaat hij ook zijn tentakels uit in de Belgische keukens. De octopus behoort tot de inktvissen, de vissoort die in 2024 het meest werd aangevoerd door de Belgische vissers. Toch komt de octopus die we hier kopen niet uit onze Noordzee, maar wel uit het Westelijk Engels Kanaal. Wat ligt er aan de oorsprong van deze trend? Wij zochten het uit en gingen langs bij de visboer.
Wanneer mensen zeggen: ‘Laten we vanavond vis eten’, denken ze wellicht niet meteen aan octopus. Mensen uit Oost-Aziatische landen en van rond de Middellandse Zee weten natuurlijk al langer dat deze inktvisachtige erg lekker is, zeker met wat peper en kruidenzout, als borrelhapje, voorgerechtje en stevige smaakversterker in hartige soepen en visschotels. Octopussen komen wereldwijd voor, maar het is geen klassieke Noordzeebewoner.
Toch wordt de octopus heel vaak opgevist door onze vissers, samen met andere soorten inktvissen, zoals zeekat en pijlinktvis. Meer zelfs: in 2024 was inktvis alle inktvissoorten samen dan voor het tweede jaar op rij de vis die door de Belgische vissers het meest werd aangevoerd. Met 3.043 ton waren inktvissen goed voor een vijfde van de totale aanvoer in zowel binnen- als buitenland. Maar hoe komt de octopus bij onze vissers en via hen ook in de Oostendse vishandels terecht?
Kanaal
“Normaal komt hij voor in zuidelijkere, warmere wateren”, zegt Hans Polet, marien bioloog bij ILVO (Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek). “Maar door de opwarming van het zeewater zien we dat het Westelijk Engels Kanaal – net ten zuiden van onze kust – inmiddels warm genoeg is geworden voor de voortplanting van octopussen. Wat Belgische vissers aanlanden, komt dus vooral daar vandaan.”
Opvallend is dat volwassen octopussen wel in koel water kunnen overleven, maar dat hun eitjes veel gevoeliger zijn. “In koudere winters koelt het water af tot vijf à zes graden, te koud voor het uitkomen van de eitjes”, legt Hans uit. “De laatste jaren zien we zachtere winters in het Kanaal, waardoor de omstandigheden gunstiger worden. En als de eitjes het overleven, groeit de populatie snel. Een vrouwtje kan wel duizend eitjes tegelijk leggen.”
Maar het verhaal stopt niet bij de temperatuur alleen. Er is ook een verandering in het voedselaanbod. “We vermoeden dat kabeljauw zich naar het noorden verplaatst door het opwarmende water”, zegt Polet. “Daardoor komt er meer voedsel vrij voor andere soorten, zoals de octopus.” Die combinatie van zachtere winters en meer beschikbare voeding lijkt het dier in de kaart te spelen. Toch zal de octopus niet meteen vaste voet aan onze kust krijgen. Daarvoor blijft het zeewater bij ons te koud in de winter.”
Niet voor beginners
Ook op de markt blijft het voorlopig een delicatesse. “Octopus is vrij duur”, zegt Diederik Eggers van de bekende Vishandel Luk. Hij haalt met plezier een octopus van achter de toonbank als we elkaar ontmoeten in de vishandel op de Groentemarkt. “Je betaalt al snel 78 euro per kilo. Er komt ook veel werk bij kijken: schoonmaken, invriezen om de spieren mals te maken, lang koken… Het is niets voor beginners.”
“Octopus is een tamelijk zwaar vlees”, vervolgt Diederik. En gelijk heeft hij. Wanneer hij de gekookte octopus pelt en ons laat proeven, zitten we na enkele happen vol. Toch merkt Diederik dat steeds meer chefs en klanten octopus beginnen te ontdekken. “In het westen van het Kanaal vangen ze de grote exemplaren met twee rijen zuignappen. Die zijn geliefd in de Zuid-Europese keuken, en daar wordt veel van onze vangst naartoe uitgevoerd. Hier in België is het vooral in restaurants dat de vraag groeit. ‘Gewone’ mensen ontdekten de octopus nog niet. Al is ze heerlijk als borrelhapje met wat olijfolie, grof zout, paprikapoeder en cayennepeper.”
Zee in verandering
De opkomst van de octopus is een illustratie van een breder fenomeen. “We zien een structurele verandering in het ecosysteem van de zee”, zegt Hans Polet. “Tien jaar geleden was er nog een goed evenwicht tussen visbestanden en visvangst. Nu gaat het razendsnel. Niet alleen de octopus, maar ook soorten zoals sardien en kabeljauw verschuiven. De oorzaak ligt vermoedelijk bij klimaatverandering en de verstoring van het voedselweb.”
Hans Polet (ILVO): “Wat vandaag uitzonderlijk is, kan over tien jaar normaal zijn”
Vooral de toestand van het plankton, de basis van het mariene leven, is volgens Polet zorgwekkend. “Als de temperatuurstijging daar effect op heeft, kunnen hele voedselketens ontwricht raken. Sommige diersoorten kunnen zich niet snel genoeg aanpassen of migreren.”
Zowel Diederik als Hans Pollet benadrukken het belang van bewuste consumptie. “We hebben in België meer dan 40 vissoorten die lokaal gevangen worden: tong, pladijs, tarbot, griet…”, zegt Diederik. “Toch eten we vooral kabeljauw en zalm, vaak geïmporteerd. Het is echt jammer dat mensen vaak niet zien hoe lekker onze Noordzeevis is. Dat is toch niet ecologisch?” “Lokale vis, zeker met keurmerken zoals Belgische Visserij Verduurzaamd of MSC, is een veel duurzamer alternatief”, vult Hans aan.
Toekomst
Dat octopus aan onze stranden aanspoelt, is volgens Hans voorlopig niet aan de orde. Maar als de temperatuur in de Zuidelijke Noordzee blijft stijgen, kan dat scenario op termijn realiteit worden. “Voor nu blijft de grote aanvoer uit het Westelijk Engels Kanaal komen”, zegt hij. “Maar de veranderingen gaan snel. Wat vandaag uitzonderlijk is, kan over tien jaar normaal zijn.”
Recepttips van de visboer: zo bereid je octopus thuis
Laat de octopus minstens 24 uur invriezen (voor malser vlees)Kook hem vervolgens gedurende 1 uur en 45 minutenServeer koud met olijfolie, grof zout, paprikapoeder en cayennepeperOf warm, met kerstomaatjes en gegrilde groenten
The post Nog geen Noordzeevis, wel steeds meer in onze netten en onze keuken: octopus slaat zijn tentakels steeds meer uit tot bij ons is provided by KW.be.
