Momenteel toert acteur en theatermaker Sebastien Dewaele (47) door Vlaanderen met Kerff, een indringende theatervoorstelling over een slagerszoon die deelnam aan de allereerste Tour de France. Het resultaat is een pakkend relaas vol tragiek en heroïek. We hebben een gesprek met de meesterverteller over middelmaat, melancholie en een midlifecrisis. “Al mijn kinderdromen zijn uitgekomen.”
“Les feuilles mortes se ramassent à la pelle. Les souvenirs et les regrets aussi”, vertelt Sebastien Dewaele minzaam naar het einde toe van ‘Kerff’. Dat ‘de dode bladeren in overvloed worden verzameld, net als de herinneringen en spijt’ onderstreept perfect de tragiek en de vergetelheid van het verhaal dat hij brengt op het podium. De tekst komt uit een lied dat oorspronkelijk werd gezongen door Yves Montand, die een relatie had met zowel Édith Piaf als Marilyn Monroe. Het nummer werd later gecoverd door grootheden als Frank Sinatra, Nat King Cole, Miles Davis, Charles Aznavour, Eric Clapton en Bob Dylan. Symbolischer kan haast niet: het lied duikt op in een theatervoorstelling over iemand met een uitzonderlijk levensverhaal, die vooral blijft voortleven dankzij anderen.
In Kerff maken we immers kennis met Marcel Kerff, een slagerszoon uit Voeren, die in 1903 deelnam aan de allereerste Tour de France, een jaar nadat zijn broer onder verdachte omstandigheden stierf tijdens een andere grote Franse koers en elf jaar voor hij zelf ook gruwelijk om het leven zou komen. Dewaele kruipt in de huid van Kerff, vertellende vanuit het voorgeborchte, dat er uitziet als café Aux Champs Elysées. Niet alleen een knipoog naar Parijs, maar ook de Elysese velden van Homerus, die verwijzen naar het hiernamaals. De ideale setting voor het meest volkse én heroïsche verhaal denkbaar.
Hoe ben je bij dit verhaal terechtgekomen?
“Ik vermoed dat ik al een jaar of tien met dat verhaal in mijn hoofd zit. Op Wikipedia las ik iets over de eerste Tour de France. Toen ik opzocht wie de eerste Belg was, botste ik op het levensverhaal van Marcel Kerff. Ik vond vooral zijn dood heel bizar: hij is een van de eerste Belgische burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Ik heb toen de toeristische dienst van Voeren aangeschreven, die me wat meer info gaf. Toen Compagnie Cecilia me in de coronaperiode vroeg om mee te werken aan een fietsroute kwam dat verhaal weer naar boven. Ik nam contact op met Bennie Ceulen (ex-wielrenner en sportjournalist in Nederlands-Limburg, red.). Hij schreef in de jaren 80 nog een stuk over hem. Ik ben zijn bronnen nagegaan en toen bleek dat er ook méér in zat. Het straffe is dat er uiteindelijk negentig procent waar is. De realiteit overtreft écht de fictie.”
Waarin schuilt het fictieve dan?
“In bepaalde ontmoetingen en beweegredenen. Hoe kies je ervoor om na de dood van je broer weer zo’n grote koers te rijden? Door dat zelf in te vullen, maak je er een mens van vlees en bloed van.”
Waar haalde je nog inspiratie uit?
“De film Remains of the day met Anthony Hopkins, over het knechtschap. Les Cracks met Bourvil, die visueel heel goed weergeeft hoe die eerste ritten er aan toegingen. En dan het theaterstuk Massis dat Johan Heldenbergh op de kaart heeft gezet. Dat was vooral verhaaltechnisch. Ik wilde niet iemand zijn die vertelde over hem, maar ik wilde mijn hoofdpersonage zijn, zoals Heldenbergh dat ook deed.”
Wat heeft je verrast tijdens je onderzoek?
“Dat het woord ‘flandrien’ uitgevonden werd door Karel Van Wijnendaele (de sportjournalist die mee aan de wieg stond van het koersgebeuren in Vlaanderen, red.). Hij vond het woord uit om de Vlaamse identiteit in de verf te zetten tussen twee Wereldoorlogen in. Technisch gezien moest een flandrien uit West- en Oost-Vlaanderen komen, en in armoede geleefd hebben. Kerff kon eigenlijk nooit een flandrien zijn, net zomin als Wout van Aert vandaag. Koers was soms iets vreemds: in de kattenkoersen moest je met een kat over de streep komen en in pijpenkoersen mocht je pijp niet uitdoven…”
Wat ik misschien wel het meest absurde vond, is dat dit– op een Wikipedia-pagina en enkele vermeldingen in koersgeschiedenisboeken na – zoals zoveel verhalen zou verdwijnen…
“Tussen de plooien van de geschiedenis. Absoluut. Ik benoem het ook tijdens mijn voorstelling. Dat de zaal vol zit met mensen die vergeten gaan worden, en da’s niet erg.”
‘Het mooiste dat er is, is vergeten worden’, zeg je op een gegeven moment. Is het niet een beetje eigen aan je vak dat je dat net níét wil?
“Je moet al een groot exploot zijn in de wetenschap om niet vergeten te worden, of iemand zijn als Leopold II of Hitler. En zo wil je niet herinnerd worden. (denkt na) In mijn vak kan ik onmogelijk zeggen dat ik het erg zou vinden om vergeten te worden. Het is ergens eigen aan de ijdelheid van een acteur of kunstenaar dat hij of zij iets wil maken dat onthouden zal worden. Ik ben daar ook mee bezig, maar het is zeker geen drijfveer. Wat ik nu heb gemaakt bij Compagnie Cecilia is een trilogie met ook Marinus en Once Upon a Time in de Westhoek, en dat ging vooral over kleine mensen tegenover de grote geschiedenis. Want iederéén heeft een goed verhaal. Als je die samenlegt, kom je tot de geschiedenis. Die wordt vooral geschreven door de overwinnaar, maar die verhalen tellen ook.”
Wat ook onderhuids speelde in die drie stukken was de volharding, voor de job als visser in Marinus, een soort toxische vriendschap in Once Upon a Time in de Westhoek…
“Het is ergens ook dat katholieke: we kunnen niet anders dan blijven leven, dus je moet er iets mee doen. Ik denk dat we allemaal volharding in ons hebben.”
Volharding in de boosheid is ook iets wat eigen is aan de geplaagde cultuursector.
(knikt) “Je moet altijd jezelf bewijzen. Als je iets nieuws doet, word je altijd weer op de rooster gelegd.”
Heb je dat gevoel nog altijd?
“Met sommige zaken trek ik me weinig aan wat anderen ervan vinden. Preuteleute, bijvoorbeeld – dat boeit me totaal niet wat men daarover denkt. Er zijn genoeg mensen die dat geweldig vinden. Theater daarentegen wordt vaak een pak kritischer bekeken, met veel meer argusogen.”
Waarom spreekt dit stuk de mensen zo aan, denk je?
“Ik hoop de menselijkheid. De eerlijkheid van Marcel zijn verhaal en hoe wij daarmee omgegaan zijn. Ik vind daar mijn rust in. Het is in zekere zin vintage Sebastien Dewaele. Al wil ik ook niet dat mensen denken dat ik ‘altijd hetzelfde doe’.”
Zegt de mens die de afgelopen vijf jaar onder meer de slechterik speelde in de topreeks Undercover, de hoofdrol in Styx, te zien was in Het Smelt, het prachtige theaterstuk Once Upon A Time in de Westhoek speelde en ook nog eens hele zalen vulde met Preuteleute… Als er nu één iemand is die nooit hetzelfde doet, dan ben jij het wel.
“Daar heb je ook een punt.” (grijnst) “Ik vind het gewoon massa’s geestig, maar ik zie het tegelijkertijd wel ook nog altijd als werk. Ik vind dat er te veel kak wordt aan gehangen. Ik heb het geluk misschien dat ik heel divers kan werken, maar ik wil het wel als een gewone job blijven zien, los van mijn thuissituatie. Ik voel me veel zekerder op mijn werk, omdat het mooi omlijnd is. De onzekerheden hou ik voor thuis.”
En daar ben je de vader die sukkelt als iedereen?
“Voilà. Weet je, ik ben dit hele weekend bezig geweest met mijn wasmachine, kijken of ik die zelf kon herstellen. Ik ben een nieuwe gaan kopen, maar haalde toch wisselstukken, om te kijken of ik het toch niet kon. Dat is wat ik bedoel, al die kak rond wat we doen is niet nodig.”
Wat houdt je met de voeten op de grond?
“Een combinatie van wie ik zelf ben, mijn opvoeding en zeker en vast ook mijn gezin. Pluimen in mijn gat steken? Daar heb ik geen goesting in. We gaan toch vergeten worden. Het enige wat ik ga achterlaten is Preuteleute of misschien Eigen kweek. Dan zenden ze dat misschien uit ergens op kanaal 38 zoals ze vandaag met De Collega’s doen. Ik heb geen enkele reden om naast mijn schoenen te lopen.”
Ben je op een leeftijd dat je melancholisch begint te worden?
“Midlife is mij zeker niet vreemd op dit moment. Dat uit zich in melancholie, onzekerheid, achteruit kijken en je afvragen wat je nog gaat doen.”
Is dat niet raar, nog voor je vijftigste al echt alles gedaan te hebben?
“Al mijn kinderdromen zijn uitgekomen, behalve een film met Jean-Claude Van Damme. (lacht) Op persoonlijk vlak zou ik nog wel geschiedenis willen studeren. Ik luister hele dagen naar podcasts, zat vannacht tot 3 uur te kijken naar een documentaire op YouTube over de strategische veldslagen van Napoleon, voor de volgende show van Preuteleute. Wist je dat Napoleon drie keer in Oostende is geweest? Ik wil dus zoveel mogelijk weten, want in onze vorige show zaten er ook heel wat zaken die wetenschappelijk onderbouwd worden. In die zin zelfs dat er professoren kwamen kijken en enthousiast waren over de details uit de Romeinse periode.”
Ik ben wel vrij zeker dat Napoleon koppelen aan Preuteleute geen kinderdroom was.
“Maar misschien wel een natte puberdroom.” (lacht) “Ik blijf het trouwens nog altijd waanzin vinden dat we als eerste en enige band een voetbalstadion hebben gevuld met Preuteleute. Daar hebben we het hoogste al gehaald, al wil ik misschien wel wat meer naar het buitenland ermee, zijnde Brabant, Antwerpen en misschien zelfs Limburg.”
Wat staat er nog op je professionele verlanglijst?
“Ik zie wel wat er op mijn pad komt. Ik ben heel benieuwd wat het tweede seizoen van Het gouden uur gaat doen. Die Nederlandse actieserie draait rond een reeks aanslagen die worden gepleegd in Amsterdam. Ik speel er El Tigre, een Italiaanse leider van een terreurorganisatie. De reeks wordt geregisseerd door Bobby Boermans die ook scoorde met iHostage (Nederlandse actiefilm op Netflix met Louis Talpe, red.). Daarin speelde ook Loes Haverkort, die mijn vrouw vertolkte in Styx. Zo gaat het soms. Ik ben in deze vrij laat aan boord gehaald, net als bij Undercover overigens. Weet je, elke job is belangrijk, buitenland of niet. Mijn ambitie ligt niet noodzakelijk daar. Wel in werk hebben. Ik wil gewoon mijn centen kunnen verdienen met dingen die ik graag doe. En daarvoor dankbaar zijn. Want dat maak ik ook duidelijk in mijn voorstelling. Dat we allemaal wat meer dankbaar moeten zijn. Ik spreek ook het publiek aan als ze lachen als Marcel vertelt dat hij niet de eerste was. ‘Ik heb net 2.500 kilometer gefietst, is dat niet genoeg? Moet ik ook nog de eerste zijn?’. Al dat bashen op de zesjescultuur (dat doelt op het behalen van een resultaat met een minimum aan inspanningen, red.)… Als je geen zessen meer hebt in de maatschappij, hoe kan je nog excelleren met tien?”
Je kan het inderdaad anders bekijken. Marcel was wel de eerste Belg…
(op dreef) “Toch zot dat we altijd maar de beste moeten zijn? De Ensor voor Beste Acteur, bijvoorbeeld, hoe absurd is dat? Wat is het schoonste schilderij? Dat is toch voor iedereen anders. Ik vind het raar om iets als kunst in lijstjes te zetten. Het is een fijne erkenning om genomineerd te worden, en voor mensen achter de schermen is dat heel belangrijk om op je cv te plaatsen, maar als acteur?” (blaast)
En wat als je hem wint?
“Dan geef ik hem aan mijn ouders. Zij zeiden: doe maar. Net zoals de ouders van Marcel Kerff deden. En zie…”
Honderd jaar later praten we er toch nog over.
“Voilà!”
Kerff is eind deze maand nog te zien in Middelkerke, Tielt en Waregem. Volgend jaar trekken ze ook door heel Vlaanderen, tot half juni. Tickets en info: www.compagnie-cecilia.be.
“Al mijn kinderdromen zijn uitgekomen, behalve een film met Jean-Claude Van Damme
“Toch zot dat we altijd maar de beste moeten zijn? De Ensor voor Beste Acteur, bijvoorbeeld, hoe absurd is dat?”
The post Sebastien Dewaele maakt indruk met theatervoorstelling ‘Kerff’: “Pluimen in mijn gat? Daar heb ik geen goesting in” is provided by KW.be.
