Als jongetje van amper 4,5 jaar oud stapte Walter Vanlerberghe (83) voor het eerst door de schoolpoort van het Sint-Antoniusgesticht in Aarsele bij Tielt. In de spraakmakende VTM-docureeks ‘De Nonnen’ getuigt hij over de acht jaar die hij er doorbracht. “Wat daar gebeurd is, mag niet vergeten worden.”
“Ik zal waarschijnlijk de enige van de negen getuigen uit De Nonnen zijn die ook iets positief over de kloosterzusters te zeggen heeft. Mijn jaren in het Sint-Antoniusgesticht in Aarsele waren absoluut geen pretje, maar ik probeer er de relatief goeie zaken uit bij te houden. Ik heb geleerd discipline aan de dag te leggen. En door te bijten. Maar de manier waarop die ons bijgebracht werd, zou vandaag als onmenselijk bestempeld worden.”
Aan het woord is Walter Vanlerberghe (83), een Ingelmunsternaar die acht jaar lang in het internaat van de Zusters van het Geloof in de Tieltse deelgemeente doorbracht. “Net als mijn vier andere broers, maar ik bleef er het langst van allemaal. Van 1946 tot en met 1954.”
“Veel van die kloosterzusters moesten van thuis huis verplicht intreden. Ze hadden een volledig ander leven voor zich. Wat ze ons aandeden, was uit pure frustratie. En wij waren letterlijk het kind van de rekening”
Dat zat zo: Walters vader was twee jaar eerder als zelfstandig schrijnwerker gestart, zijn moeder sukkelde wat met haar gezondheid. “Daarom moesten de vijf kinderen op internaat. Maar in het Sint-Antoniusgesticht raakte je niet zomaar binnen. Een notabele moest een goed woordje doen. Onze huisarts zorgde ervoor dat wij er terecht konden.”
Guantanamo Bay
Achter de internaatmuren werd Walter met een keihard regime geconfronteerd. “Alles was gericht op straffen. Lijfstraffen. Ik herinner me nog levendig dat ik in de kolenkelder eerst in het pikdonker opgesloten werd en daarna met de wisse (zweep, red.) geslagen werd. Ik voel die bijna tachtig jaar later nog steeds op mijn huid…”
“En als we onze les niet kenden, dan duwden de zusters ons hoofd in een emmer water, tot we onze adem niet meer konden inhouden. De foltertechniek waterboarding is niet door de Amerikanen in Guantanamo Bay uitgevonden, maar door de zusters van Aarsele. Op zulke momenten denk je als jong ventje dat je dood moet, dat je er niet meer mag zijn. Maar net op de grens trokken de nonnen zich terug.”
Orde en tucht waren dé sleutelwoorden, daar in Aarsele. “Op de speelplaats mochten we onderling geen woord Nederlands praten, enkel Frans. En wie zich daar niet aan hield, werd gestraft. Keer op keer.”
“De kloosterzusters konden kei- en keihard zijn. Dit klinkt misschien vreemd, maar ik vind nog altijd dat ik er een goeie opvoeding en basis heb gekregen. Al waren de praktijken niet die van godsvruchtige vrouwen.”
Lotgenoten
Een trauma heeft Walter aan zijn Aarseelse jaren niet overgehouden. “Ik kon die gebeurtenissen snel verwerken. Maar je neemt het wel je hele leven mee.”
Na zijn schoolperiode bouwde hij in zijn thuisgemeente een bloeiende electrozaak uit die zijn volle aandacht vereiste. “Mijn vrouw en ik kregen vijf kinderen en ik had de handen vol met mijn commerce. Ik hád gewoon geen tijd om aan Aarsele te denken. Maar vergeten deed ik niet. Als kind heb ik er vrijwel nooit met mijn ouders over gesproken. We mochten maar om de drie maanden even naar huis, dan draaide ik gewoon de knop om.”
“En als mijn broers en ik bepaalde gebeurtenissen toch eens op tafel legden, werd het simpelweg niet geloofd. De zusters hadden trouw beloofd aan God. In die tijd waren ze voor de buitenwereld de verpersoonlijking van het goede. Gelukkig vonden we als klasgenoten, of beter: lotgenoten, veel steun bij elkaar.”
In 1972 sloot het Sint-Antoniusgesticht na zeventig jaar de deuren, een jaar later werd het met de grond gelijk gemaakt. “Op die plek is nu een mooie verkaveling te vinden, niets herinnert nog aan wat zich daar zeven decennia lang heeft afgespeeld.”
“Als we thuis toch iets vertelden over wat er in het Sint-Antoniusgesticht vertelden, geloofden onze ouders het niet. De zusters waren in die tijd de verpersoonlijking van het goede, hé”
Maar Walter wilde niet dat de gebeurtenissen in de vergetelheid zouden raken. “Daarom heb ik in 2012 en 2022 twee boeken gepubliceerd: Vergeten Gesticht 1 & 2. Daarin vertel ik mijn eigen verhaal, maar ook dat van tal van andere mensen die er op de schoolbanken zaten. Ik laat ook drie zusters aan het woord en in mijn boeken geven ze toe dat ze fout waren.”
“Formele excuses van de congregatie hebben we nooit gekregen, maar aan hun biecht hecht ik veel waarde. Ik wil het Tieltse stadsbestuur ook nog voorstellen om op de locatie van het gesticht een gedenkteken te plaatsen. Als eerbetoon aan de vele kinderen die er bloed, zweet en tranen hebben achtergelaten.”
Lichtpuntje
Via zijn boeken raakte Walter ook op de radar van De Nonnen. In de vierdelige documentaire brengt hij een emotionele getuigenis. “Niet makkelijk, maar opnieuw: wat er in Aarsele gebeurd is, mág nooit vergeten worden. Ik stel me kwetsbaar op, maar wilde dit echt doen. Ons verhaal moet levend blijven, ook wanneer de getuigen er straks niet meer zijn.”
“Ik hoop dat het programma, net als bij Godvergeten (Canvas-docu over misbruik in de Kerk, red.) voor een schokgolf zal zorgen en een collectief bewustzijn zal veroorzaken.” Het parket van Limburg startte intussen al een onderzoek na getuigenissen over misbruik in het voormalige Sint-Vincentiusklooster van Zelem.
“Ze waren keihard, maar ondanks alles kreeg ik bij die zusters wel een goede opvoeding”
Waarom heel wat zusters dergelijk gedrag vertoonden, is volgens Walter eenvoudig te verklaren. “Velen onder hen moesten van thuis uit verplicht intreden. Ze hadden een volledig ander leven voor ogen, maar moesten kloosterzuster worden.”
“Wat ze ons aandeden, was uit pure frustratie. En wij waren het kind van de rekening. Letterlijk. Al heb ik één grote levensles aan Aarsele overgehouden: je moet altijd optimistisch in het leven staan. Want hoe zwart de tunnel ook is, ergens is er wel een klein stipje licht. Dáár moet je moed uit putten.”
‘De Nonnen’: binnenkort bij VTM en nu al op Proximus Pickx+.
The post “Ik voel de zweep na al die jaren nog altijd op mijn huid”: Walter Vanlerberghe (83) getuigt in ‘De Nonnen’ over mishandeling op internaat is provided by KW.be.
