Kortrijk is al lang geen onbekende meer in de wereld van de archeologie. Van de Romeinse nederzetting Cortoriacum tot de Bourgondische stadsmuren en recente vondsten onder nieuwe woonwijken: de stad blijft een levend lab voor wie het verleden onder de voeten voelt kraken. Dat erfgoed en stadsontwikkeling daarbij alsmaar nauwer verweven raken, blijkt uit recente projecten en het actuele beleid.
Langs de oevers van de Leie bloeide tussen de eerste en derde eeuw na Christus een Romeinse vicus, met verspreide kernen, grafvelden en ambachtelijke activiteiten. Philippe Despriet, de pionier van archeologisch onderzoek in Zuid-West-Vlaanderen, vond in de jaren 70 crematiegraven in de Molenstraat. In 2016 ontdekte hij de restanten van een leerlooierij die volgens hem een van de vroegste industriële activiteiten in de stad markeert.
Strategisch
Ook na de Romeinse periode bleef de locatie strategisch. Tijdens de Merovingische en Karolingische tijd duiken tekenen op van politieke en religieuze aanwezigheid: van muntatelier tot abdijdonaties. Philippe Despriet suggereert het bestaan van een vroege ‘D-vormige’ omwalling, al ontbreekt voorlopig het harde bewijs. Vanaf de 10de eeuw nam de graaf van Vlaanderen het heft in handen met de bouw van een castrum. Het huidige stadspatroon groeide daaruit voort, met de Onze-Lieve-Vrouwekerk en Sint-Martinuskerk als religieuze zwaartepunten.
Bourgondisch bolwerk
In de 14de en 15de eeuw onderging Kortrijk een metamorfose tot Bourgondisch bolwerk. De bekende Broeltorens, de stadspoorten en de grachten stammen uit die periode. Vondsten van muurfragmenten, vloeren en ovenconstructies uit recente opgravingen bevestigen die stedelijke versterking.
Dat archeologie ook vandaag springlevend is in Kortrijk, bewijzen recente werven. In het hart van de stad, bij de Onze-Lieve-Vrouwekerk, werd in 2023 een ontbrekend stuk 13de-eeuwse stadsmuur blootgelegd. Langs de Leieboorden kwamen ambachtelijke ovens, versterkte muren en vloeren aan het licht. Ook woonprojecten zoals aan de Graaf Karel de Goedelaan leverden interessante gegevens op: meer dan tweehonderd graven uit de 19de en 20ste eeuw werden er in kaart gebracht.
“Alles intact bewaren op het terrein is niet altijd mogelijk”
Het erfgoeddepot Trezor beheert de archeologische collectie waarin vondsten worden ondergebracht. “Bij elke werf van de stad in erfgoedgebied, laten we een archeologisch onderzoek uitvoeren door externe bureaus,” zegt schepen van Erfgoed Wout Maddens, “waar nodig doen we opgravingen, zoals bijvoorbeeld recent nog bij de Stadsschouwburg, het Sint-Michielsplein of de heraanleg van het Historisch Hart. Maar we willen de vondsten meer in de kijker zetten door in te zetten op publiekswerking, pop-uptentoonstellingen en kijkkasten.”
Externe archeologen
Ook de samenwerking met externe archeologen blijft sterk. Philippe Despriet en Archeologie Zuid-West-Vlaanderen blijven sleutelspelers: hun collecties worden systematisch bij Trezoor ondergebracht en het archief van Despriet wordt frequent geraadpleegd bij nieuwe stadsdossiers. Zijn inbreng kreeg op 29 juni 2025 een bijzonder publieksmoment: toen leidde hij een historische wandeling langs de waterhuishouding van middeleeuws Kortrijk.
Vergunningstraject
De archeologische wetgeving is intussen ingebed in het vergunningstraject in Vlaanderen. Volgens schepen Maddens is dat niet te onderschatten: “Het is belangrijk dat ons archeologisch erfgoed goed in kaart wordt gebracht en geïnventariseerd, maar alles intact bewaren is op het terrein niet altijd mogelijk. We mogen ook niet blind zijn voor de kost en vertraging die dat met zich meebrengt voor de bouwheer. Daarom is het belangrijk om het archeologisch proces vanaf dag een mee te nemen in de planning en het budget. Al blijft het moeilijk voorspelbaar.”
Publiekswerking
Wat gebeurt er met vondsten na het opgraven? “Het Agentschap Onroerend Erfgoed verkiest doorgaans het documenteren en veilig herbegraven van structuren”, aldus Wout Maddens. “Alle artefacten worden gecatalogeerd en bewaard. In bepaalde gevallen kunnen losse stukken zichtbaar geïntegreerd worden, maar dat bekijken we altijd project per project.”
Publiekswerking krijgt daarbij een alsmaar belangrijkere rol. Trezoor werkt samen met regionale actoren als Zuidwest, IOED Leiedal en de stedelijke musea. Tijdens de Archeologiedagen organiseerden ze rondleidingen voor kleine groepen in het depot. Daarnaast participeert Trezoor in congressen en schrijft het mee aan publicaties om de regionale resultaten in een bredere Vlaamse context te plaatsen. Nieuwe initiatieven zijn in de maak om de archeologische verhalen nog zichtbaarder te maken, onder andere met tijdelijke tentoonstellingen en lezingen voor het brede publiek.
The post “We willen onze vondsten meer in de kijker zetten”: Kortrijk zet zich op de kaart als archeologische goudmijn tussen verleden en vernieuwing is provided by KW.be.
