Hoe kunnen we ons beter wapenen tegen langdurige droogte en plotse wateroverlast? Daar hopen wetenschappers Patrick Meire en Goedele Verreydt een antwoord op te vinden. Dat doen ze in Damme, met behulp van 30 hoogtechnologische sensoren. “Alleen jammer dat politici het belang hiervan nog niet inzien.”
Bij de Romboutswervepolder, net buiten het centrum van het pittoreske Damme, bevindt zich het epicentrum van het onderzoek naar grondwater. Samen met een klein team onderzoeken hoogleraar Patrick Meire en Goedele Verreydt (Universiteit Antwerpen en iFlux) hoe we onze omgeving beter kunnen beschermen tegen droogte en overstromingen. Dat doen ze samen met de Oostkustpolder en Natuurpunt in het kader van het project ‘Water-Land-Schap Romboutswerve’ getrokken door de Provincie West-Vlaanderen. “We willen onze omgeving robuust maken tegen het nieuwe klimaat”, klinkt het. Hoe ze dat doen? Door elk kwartier metingen uit te voeren. “Het is pas als we weten hoe snel of traag het grondwater stijgt of daalt, dat we kunnen weten wat helpt.”
“De sensoren zitten zo’n 4 tot 15 meter diep en meten hoe hoog of nu net hoe laag het grondwater staat”
Eenvoudig is hun taak niet, want grondwater zie je niet. Om het te meten, zitten er een dertigtal sensoren onder de grond, verspreid over een oppervlakte van 700 hectare. “De sensoren zitten zo’n 4 tot zelfs 15 meter diep in de aarde, in voorgeboorde holtes. Ze meten onder andere hoe hoog – of in deze tijden net hoe láág – het grondwater staat”, vertellen de onderzoekers. “Door die cijfers van maanden of zelfs jaren ver, kunnen we bestuderen waarom het grondwater op het ene meetpunt hoger is dan op het andere.”
Gezonde bodem
Patrick Meire neemt ons mee naar een meetpunt. “Volgens de sensor bevindt het grondwater zich hier op 70 centimeter beneden het maaiveld. Dat betekent dat we hier zo diep moeten graven voor we water vinden in de aarde”, vertelt hij. “Wij meten enkel het ondiepe grondwater, dat zijn onze grootste watervoorraden. Die is nodig voor een gezonde bodem, maar is ook belangrijk voor de landbouw en de natuur. Er zit nog ander grondwater in een veel diepere laag, maar dat meten wij niet.”
“Het intensieve deel van ons werk is vooral alle cijfers van de sensoren doorspitten”
Ondertussen trekt Goedele Verreydt haar waadpak aan om een nieuwe sensor in de bodem van een waterloop te steken. “Onze job kan fysiek intensief zijn. Het gebeurt wel dat er een sensor stuk is en dan trekken we erop uit om het te herstellen of vernieuwen”, zegt ze. “Maar het meest arbeidsintensieve deel van het onderzoek, is het doorspitten van alle cijfers. We hebben eindeloze data van onze sensoren. Met een eigen mini-weerstation meten we hoeveel neerslag er exact valt. Dan kunnen we zeggen hoe snel die neerslag op bepaalde plaatsen in de bodem doordringt, hoelang het water er blijft of hoeveel er wegstroomt.”
Het team meet niet alleen de stand van het grondwater, maar ook de richting waarin dat water stroomt. Dat doen ze met unieke en zelf ontwikkelde sensoren, die nog nergens anders ter wereld gebruikt worden. “Zo kunnen we zien hoe het water zich beweegt in de grond. We konden al vaststellen dat die richting bij een plotse regenbui 180 graden kan draaien. En dat het grondwater ’s nachts soms stijgt, ook al regent het niet.”
Uniek in de wereld
De eerste sensoren werden in 2022 geplaatst. De voorbije jaren heeft het team al veel geleerd over de omgeving. “Zo zien we dat het grondwater hier niet noodzakelijk komt van het water dat op de velden van de polder blijft staan, in tegenstelling tot wat je misschien zou vermoeden. Het water dringt sneller via de bodem van de Damse Vaart in de grond en verplaatst zich dan ondergronds hierheen. Dankzij die sensoren weten we dus hoe belangrijk de Damse Vaart is voor deze regio”, aldus Patrick Meire.
De wetenschappers willen niet alleen meten, ze willen met de vergaarde info oplossingen bedenken voor droogte en wateroverlast. “Ondertussen hebben we al een paar sensoren verplaatst naar strategische punten, waar er bijvoorbeeld stuwen in grachten staan, die zorgen dat het water niet wegstroomt. Dan kunnen we exact meten in hoeverre die helpen. Zo kunnen we aanraden om peilen in bepaalde waterlopen beter te sturen. Of waar en hoe lang we het water best ophouden met sluizen of stuwen. Het zou ideaal zijn, mochten we ook in andere regio’s in Vlaanderen voor een bepaalde periode zo’n uitgebreid meetsysteem kunnen installeren. Dan kunnen we heel exacte aanbevelingen doen.”
Gevaarlijk
Meire en Verreydt zien heel duidelijk het effect van de droogte van de voorbije maanden. “Het grondwaterpeil staat gemiddeld 20 à 40 centimeter lager dan dezelfde periode vorige jaren. En dat zal wellicht alleen maar verder zakken. Gelukkig hebben we een relatief natte winter achter de rug, anders was de situatie nog drastischer. De buien van de afgelopen maand hebben een klein beetje geholpen. Het is geen structureel herstel, maar het zorgt voor een kleine opluchting. De komende weken wordt het sowieso uitkijken met de hoge temperaturen en waakzaam blijven.” (Lees verder onder de afbeelding)
De juiste aanbevelingen zullen in de toekomst heel belangrijk zijn. “Droogte is een veel gevaarlijker probleem dan wateroverlast. Overstromingen blijven meestal in een bepaalde regio. Van de droogte voelen we de gevolgen in heel Vlaanderen voor een langere periode. En het is moeilijker om een uitgedroogde en verharde bodem terug te draaien. Als de bovenste meters van de aarde volledig uitgedroogd zijn, is dat catastrofaal voor de landbouw en natuur. Op termijn zal ook de economie eronder lijden. Lage waterstanden zijn een probleem voor de scheepvaart en watertekort heeft ook gevolgen voor industrie. Ook huizen kunnen kraken en scheuren doordat de grond krimpt.”
“Het oppompverbod komt er steeds vroeger op het jaar, we moeten de droogteproblematiek serieus nemen”
Meire benadrukt dan ook de ernst van de situatie. “Het oppompverbod komt er steeds vroeger op het jaar, we moeten dit serieus nemen”, dringt hij aan. “Helaas zien politici niet altijd hoe belangrijk het is, want men zal pas in 2027 opnieuw investeren in de Blue Deal. We hebben zelf in de hand hoe we dit probleem aanpakken. We mogen de investeringen niet zien als kosten, maar als redmiddel van onze toekomst.”
The post Vinden wetenschappers hier de oplossing tegen droogte? Onderzoek met wereldwijd unieke sensoren in Damme: “ is provided by KW.be.
