West-Vlaanderen smeekt stilaan om een goeie portie regen. Op de vele landbouwgronden wordt elke druppel water met argusogen bekeken, want de aanhoudende droogte zet de land- en tuinbouwsector onder druk. Hoe kunnen we in zo’n klimaat nog efficiënt en duurzaam gewassen telen? En vooral: hoe wapenen we ons beter tegen de droogte van morgen? Bij de onderzoeksinstelling Inagro volgen ze de situatie op de voet.
“Hoe uitzonderlijk deze situatie is?” Dominique Huits (52) en haar collega Dries Mergaert (30), die als watermakelaar bij de onderzoeksinstelling Inagro in Roeselare aan de slag is, herhalen de vraag zorgvuldig. “We beleven de droogste lente in 132 jaar. Daarmee is alles gezegd, denken we. Hier nemen we 1976 (een kurkdroog en warm jaar, red.) vaak als referentiejaar. Momenteel bestaat de kans dat 2025 die van de tabellen zal vegen.”
Huits, die de afdeling Bodem, Water en Bemesting coördineert, en Mergaert zijn dagelijks met waterbeheer bezig. “Wij zeggen al enkele jaren dat leerlingen in de lagere school niet meer over de klassieke seizoenen moeten leren, maar wel over natte en droge.”
“Wij zeggen al jaren dat kinderen niet over klassieke seizoenen moeten leren, maar over natte en droge”
“Op jaarbasis valt er in Vlaanderen gemiddeld nog steeds evenveel neerslag – vroeger was dit zo’n 60 liter per vierkante meter per maand – maar de laatste jaren valt de neerslag meer in gebalde periodes, gevolgd door langdurigere periodes met weinig neerslag. Ofwel is het lange tijd erg nat, ofwel een hele poos zeer droog. Of er valt op zeer korte tijd erg veel regen – denk bijvoorbeeld aan de grote overstromingen eind 2023 in het IJzerbekken. Een beeld dat we sinds 2016 haast onafgebroken zien.”
Bodem als basis
Door de langere droogteperiodes stijgt de vraag naar water. “En dat kan uiteraard voor obstakels zorgen. De oogstopbrengst kan lager liggen, maar tegelijk hoeven we ook niet te wanhopen. De natuur is sterker en flexibeler dan we veronderstellen.”
“Al betekent dat allerminst dat we niet op zoek moeten gaan naar manier om aan efficiënt watergebruik en -opslag te doen. Zo zien we dat zadenproducenten hun rassen en variëteiten steeds droogteresistenter maken, al luidt de boutade wel dat elke plant water nodig heeft. Daar schuilt veel waarheid in.”
Bij Inagro voeren ze onderzoek naar peilgestuurde drainage, maar ook naar mogelijkheden om efficiënter te irrigeren. “Daarnaast gaan we op zoek naar alternatieve waterbronnen – denk aan het hergebruiken van afvalwater – maar alles start met een goeie bodemzorg. Wanneer de grond niet in topconditie is, heeft de plant sneller meer water nodig. Die moet luchtig genoeg zijn, zodat hij kan ademen en voldoende water kan vasthouden.”
“Heel wat landbouwers omschrijven hun eigen spaarbekken als de beste verzekering wanneer het weer even niet meewil. Al is dergelijke investering niet voor elke boer mogelijk en ook de vergunningsprocedure is allesbehalve evident”
Ook het koolstofgehalte moet op peil zijn. “Dat kan aan de hand van organische mest, compost en groenbedekkers. Op die manier zal de grond automatisch meer vocht vasthouden. En we pleiten ook voor minder ploegen. Enkel de bovenste laag wat losmaken. Een aanpak die de laatste jaren aan populariteit wint.”
Om tijdspannes met langdurige droogte te trotseren, vormen spaar- en bufferbekkens een ideaal hulpmiddel. In West-Vlaanderen zijn er zestien publieke bekkens, goed voor 300.000 kubieke meter, maar heel wat land- en tuinbouwers hebben op hun eigen terreinen een bekken aangelegd.
“Positief, maar daar moet ook een kanttekening bij gemaakt worden. Een dergelijke investering is niet voor elke boer mogelijk en ook de vergunningsprocedure is allesbehalve evident. Een flexibeler kader zou een en ander kunnen oplossen. Heel wat landbouwers omschrijven hun spaarbekken als de beste verzekering wanneer het weer even niet meewil. Ideaal als noodopslag in droge periodes en perfect om overvloedige regenval op te vangen.”
Opslag
Dries en Dominique gaan ervan uit dat we deze extremere omstandigheden stilaan als de nieuwe standaard mogen beschouwen. “Al waren de zomers van 2023 en 2024 relatief normaal, met typisch Belgisch weer: zonnige periodes afgewisseld met wisselvallig weer.”
“Weet je, er is water genoeg om (West-)Vlaanderen het jaar rond te bevoorraden. Het is gewoon een kwestie van opslag. Tijdens de wintermaanden moeten we veel te veel water richting Noordzee stuwen omdat we het niet kunnen vasthouden. De West-Vlaamse bodems zijn van nature te zwaar en te ondiep om alle regenwater in te laten infiltreren of vast te houden.”
“Onze land- en tuinbouwers zijn er zich heel goed van bewust dat water erg kostbaar is. Nu de consument nog”
Bij de land- en tuinbouwers is alvast een mentaliteitswijziging aan de gang, klinkt het. “Zij zijn er zich goed van bewust dat water erg kostbaar is. Nu de consument nog. Ook die moet anders met water leren omgaan. Niet zomaar je gazon sproeien, bijvoorbeeld.”
“En tegelijk blijven op zoek gaan naar nieuwe toepassingen om watergebruik zo goed mogelijk te stroomlijnen. Via satellietbeelden en gps in kaart brengen welke percelen het meest dringend beregend moeten worden, bijvoorbeeld. En met welk materiaal je spaarbekkens het best kan afdekken om verdamping en kwaliteitsverlies tegen te gaan. Op dat vlak liggen er nog een pak uitdagingen voor ons. Maar die willen we met beide handen grijpen.”
The post “2025 is goed op weg om het kurkdroge 1976 van de tabellen te vegen”: West-Vlaamse waterexperts houden droogte met argusogen in de gaten is provided by KW.be.
