De fakkel is doorgegeven. Of correcter in deze: de drietand. Na zestien jaar zwaait Hendrik Vandamme af als voorzitter van het ABS, het boerensyndicaat. Zo verliest onze provincie een invloedrijke stem in het landbouwdebat. In dit ongezouten afscheidsinterview is de Oostendenaar opvallend scherp voor politiek en Boerenbond. “Onze landbouwers mogen blij zijn dat het ABS, het ongebonden syndicalisme, nog bestaat!”
De zon schijnt boven Oostende. Ook in de stad-aan-zee is het al weken kurkdroog. “Ik ga nog niet dramatiseren, maar het dreigt wel een lastige zomer te worden”, zucht Hendrik Vandamme. “We hebben hier twaalf liter regen gekregen sinds begin maart – veel te weinig als je bieten of vlas zaait. Het beleid doet helaas niet wat het zou moeten doen: investeren in wateropvang. Zeven jaar geleden heb ik al eens een pleidooi gehouden voor structurele maatregelen op Vlaams niveau. Daar is niets van in huis gekomen. Het enige wat wij nu kunnen doen, is bidden en kaarsjes branden.”
Vandamme (60) heeft een akkerbouwbedrijf in de schaduw van de luchthaven. Tot vijftien jaar geleden was het een gemengd bedrijf met ook koeien, maar daarmee is de man gestopt toen hij voorzitter werd van het Algemeen Boerensyndicaat, dat zowat 3.500 boeren vertegenwoordigt over heel Vlaanderen. “Als je dat goed wil doen, vraagt dat tijd. Toch ben ik altijd blijven boeren en dat ga ik ook in de toekomst blijven doen. Ik doe het te graag om te stoppen.”
Een boer in Oostende, dat klinkt als een anomalie?
(lacht) “Dat is zo. Het is ook geen makkelijk verhaal. We zitten hier gekneld tussen de stad en de luchthaven en er werd al zes keer een stuk grond van ons onteigend. De ene keer voor de luchthaven, de andere keer voor natuur. (zucht) Een boer staat nooit graag grond af. Dat is altijd een stap achteruit. Mijn grootvader heeft deze boerderij van zijn buurman kunnen overnemen halfweg de jaren vijftig. Zijn eigen hof, dat hiernaast lag, werd helemaal opgeslorpt door de luchthaven. Toen had hij hier 45 hectare grond rond de boerderij, waarvan nu nog amper 7 hectare overblijft.”
En toch wil u niet weten van stoppen?
“Neen, te meer omdat ik een opvolger heb. (plots met de glimlach) Mijn zoon, die nu 33 jaar is, wil de boerderij verderzetten. Tot vijf jaar geleden was dat ondenkbaar. Maar omdat de toekomst hier onzeker is, zijn we verderop, richting Leffinge, een nieuwe machineloods en bedrijfswoning aan het bouwen. Binnen enkele weken verhuizen we al. Ik ben blij. Hoe moeilijk boeren het ook hebben, ik zou nooit iemand afraden om deze stiel te doen. Zolang mensen eten, is er toekomst voor de boer.”
U hebt geluk. Amper 12 procent van de boeren boven de 50 jaar heeft opvolging.
(knikt) “Dat is een van de grote uitdagingen. Dat politici nog altijd niet beseffen hoe belangrijk opvolging is, verbaast mij elke dag. Als de familiale landbouw verdwijnt, blijven alleen de mega-bedrijven over. Wie wil dat? En toch is het beleid dikwijls op hun maat geschreven. Jonge mensen durven niet meer te boeren omdat er zoveel onzekerheden zijn: inkomen, prijs, vergunningen, enzovoort.”
Toen u zestien jaar geleden ABS-voorzitter werd, noemde u de prijsvorming de grootste uitdaging. Is daar geen verbetering in gekomen?
“Toch wel, op voorwaarde dat je vraag en aanbod in evenwicht kan houden. Als het aanbod aan rundvlees daalt, stijgt de prijs. Dat is wat we vandaag zien gebeuren. Eindelijk verdienen rundveehouders iets. Maar ook de melkveehouders: zestien jaar geleden kreeg je 19 cent voor een liter melk, vandaag meer dan 50 cent.”
Met welk gevoel blikt u terug op die zestien jaar aan het hoofd van het ABS?
(blaast) “Met een dubbel gevoel. Er zijn dingen ten goede veranderd. In 2010 heb ik samen met Piet Vanthemsche (toenmalig Boerenbond-voorzitter, red) het ketenoverleg opgestart. Via dat platform wordt er structureel overleg gevoerd met alle schakels in de keten. Zo kunnen boeren mee discussiëren over de marges. Maar ik moet toegeven dat ik ook dikwijls gefrustreerd was. Zeker over de politiek en de manier van werken daar … (wikt zijn woorden) In de politiek gaat het dikwijls niet over feiten, maar wél over het eigen gelijk halen en het eigen persoontje. Dat is frustrerend.”
Maak dat eens concreet.
“Het stikstofdossier is het beste voorbeeld. Ik heb daar met mijn eigen ogen gezien dat de politiek zich niet altijd baseert op feiten. In het stikstofdossier werd er gegoocheld met studies en modellen die gewoon niet kloppen. In Nederland durven ze dat intussen toegeven, maar hier gaan ze daarmee door. In de zestien jaar dat ik voorzitter was, zijn wij dikwijls op straat gekomen. Maar de woede was nog nooit zó groot als de voorbije twee jaar. Omdat het beleid dingen zegt die niet kloppen.”
Is stikstof een overroepen probleem, zoals de Nederlandse BBB-topvrouw Caroline van der Plas zegt?
“Met het stikstofdecreet wil men de natuur in stand houden. De vraag is: is het enkel en alleen door stikstof en door de landbouw dat onze leefomgeving verandert? Neen. Toch wordt er vooral naar ons gekeken. En twee, en dat is een belangrijk punt dat ik wil maken: het klimaat verandert, waarom willen wij dan koste wat het kost onze natuur herstellen naar de staat van dertig jaar geleden? Is het maatschappelijk verantwoord om daar miljoenen in te pompen? Is het niet normaal dat bepaalde vegetatietypes verdwijnen en andere opkomen? Van de landbouw wordt er ook verwacht dat ze zich aanpast en andere, droogteresistente gewassen teelt. Waarom erkent men dan niet dat ook de vegetatie in natuurgebieden verandert? Dat zijn de vragen die ik mij daarbij stel.”
U vindt niet dat de landbouw iets moet doen om de biodiversiteitscrisis (het verlies aan planten en dieren) tegen te gaan?
“Dat zeg ik niet. De landbouw heeft wel degelijk impact op onze leefomgeving en we doen daar ook iets aan. De stikstofuitstoot is aan het verminderen. Vanaf volgend jaar moet elke spuitmachine uitgerust zijn met speciale driftreducerende doppen. Dat wil zeggen dat gewasbeschermingsmiddelen veel preciezer gebruikt zullen worden. Heel wat boeren zaaien bloemen en kruiden op perceelranden. Dat maakt een verschil. Ik zie hier roofvogels, vossen en andere dieren die hier dertig jaar geleden niet kwamen. Dat wil toch ook iets zeggen?”
Experten zeggen dat de afbouw van de veestapel de beste methode is om de impact op de omgeving te verminderen. Hoe kijkt u daarnaar?
“Ik ben daar niet van overtuigd. Er zijn al veel technieken die de impact op de omgeving beperken en er zijn nog technieken in ontwikkeling – ook om de uitstoot van methaan bij koeien te verminderen. Vergeet niet dat de wereldwijde consumptie van vlees toeneemt en zal blijven toenemen tot 2050. Wij waren drie jaar geleden wel vragende partij voor de afbouw van de varkensstapel. Waarom? Uit economische noodzaak: omdat de prijzen barslecht waren en de varkensboeren amper overleefden. Dankzij de regeling met de overheid voor een ‘warme’ sanering kunnen zij eruit stappen aan een gunstig tarief. De varkensboeren die stoppen, zijn trouwens dikwijls de boeren met de oudste stallen.”
“Dat politici nog altijd niet beseffen hoe belangrijk opvolging is voor boeren, verbaast mij elke dag”
Anderen zeggen dat onze landbouw te exportgericht is. Hoe kijkt u daarnaar?
“Het is een utopie te denken dat je alleen kan produceren voor de binnenlandse markt. De boeren moeten ook hun brood verdienen, hé. Een goed evenwicht, dat is belangrijk. 85 procent van wat wij produceren, wordt afgezet in een straal van 400 kilometer rond Vlaanderen. Dat lijkt mij gezond. Als je goede grond hebt voor groenten en aardappelen, waarom zou je daar geen gebruik van maken?”
Vijf jaar geleden schreef u een opiniestuk waarin u de zucht naar niet-aflatende groei hekelde. Was dat een sneer naar Boerenbond?
(droog) “Iedereen leest daarin wat hij wil. Dat was een algemene vaststelling. Het coronavirus was uitgebroken en de markt werd grondig verstoord. Dat gebeurt vandaag opnieuw met het beleid van Trump. Ik heb mij toen openlijk de vraag gesteld voor wie wij als land- en tuinbouwer eigenlijk werken. Is dat voor onszelf, voor onze medeburgers of is dat voor de portemonnee van de schakels die na ons komen? (zwijgt even) Wie wordt er beter van een grotere melkplas of varkensstapel? Is dat de boer of is dat diegene die de melk of het varkensvlees verwerkt en verkoopt? Het klopt dat niet iedereen blij was met dat opiniestuk.”
Is de Boerenbond deel van het probleem, zoals soms gezegd wordt? Via haar holding is zij ook een commerciële speler die veevoeders en kunstmest verkoopt.
“Ik stel vast dat de voet van het gaspedaal wordt gehaald als er andere belangen in het spel komen. Daar heb ik altijd moeite mee gehad. Een recent voorbeeld is de afbouw van de varkensstapel. Zoals ik daarnet zei: wij waren voorstander, omdat de individuele boer anders de dupe zou zijn. Bevoegd minister Hilde Crevits (CD&V) zat ook op deze lijn en sprak zelfs over een systeemfout in de varkenshouderij. De toenmalige voorzitter van de Boerenbond was daar niet gelukkig mee. Als het daarna plots over productie en verkoop van varkensvoeder gaat, dan weet je dat er andere belangen meespelen.” (zwijgt)
Wat is eigenlijk de verhouding tussen ABS en Boerenbond? Zijn jullie concurrenten?
“O, er zijn boeren die lid zijn van de twee, hoor. Het ene sluit het andere niet uit. Wij zijn een politiek en commercieel ongebonden organisatie. Wij verdedigen alleen het belang van de individuele boer. Dat is het verschil. Ik ben blij dat ook mijn opvolger (Bruno Vincent uit Aalter, red) deze lijn wil aanhouden, want enkel zo kan je uit het hart en namens je collega’s spreken. Onze landbouwers mogen blij zijn dat het ABS, het pure en ongebonden syndicalisme, nog bestaat in Vlaanderen.”
“Franstalige politici kunnen vrijer spreken dan Vlaamse en dat heeft te maken met de link met de Boerenbond”
U hebt met heel wat Landbouwministers gewerkt. Wie kende de stiel het best?
(denkt na) “Dan moet ik naar het federale niveau kijken. Het is de MR (de Franstalige liberalen, red) die al twintig jaar de minister van Landbouw levert. Eerst Sabine Laruelle, daarna Willy Borsus en nu David Clarinval: dat zijn allemaal mensen die de stiel goed kennen. Dat is ook een zegen voor de Vlaamse landbouw. (wikt zijn woorden) Want ik heb toch de indruk dat Franstalige politici vrijer kunnen spreken dan Vlaamse en dat heeft te maken met die link met de Boerenbond. De Franstaligen kunnen altijd en overal de individuele boer op de eerste plaats zetten. (even stil) Enfin, dat is hoe ik het de voorbije jaren ervaren heb.”
Dat is scherpe taal. Tot slot: wat vindt u van huidig Vlaams Landbouwminister Jo Brouns (CD&V)?
“Toen hij de eerste keer de eed aflegde, liet hij noteren dat hij goed zou luisteren naar de Boerenbond. Dat deed bij mij toch direct de wenkbrauwen fronsen. Deze keer is hij bevoegd voor landbouw én omgeving. Ik ben er echter niet van overtuigd dat dit een goede zaak is. Wat stel ik vast? Dat hij op vlak van omgeving hetzelfde beleid voert als de vorige regering. Ik zie weinig nieuwe dingen in het regeerakkoord – ook niet op vlak van stikstof. Dat is de reden waarom wij naar het Grondwettelijk Hof gestapt zijn. Ik stel me ook vragen bij de landbouwvisie 2030-2050 die de minister wil opmaken. Hoe kun je vandaag, anno 2025, een visie ontwikkelen voor 2050? Dat is nog zo ver weg. Er zijn andere prioriteiten.”
Wat zou absolute prioriteit moeten zijn?
“De overdreven regulitis aanpakken. Staat de politiek soms stil bij de toegevoegde waarde van regelgeving? Vragen zij zich soms af wat een regeltje écht zal bijbrengen aan het milieu en de maatschappij? Dat zou nochtans de eerste vraag moeten zijn. Zorg ervoor dat boeren weer kunnen boeren zonder overdreven regulitis!”
The post “Ik moet toegeven dat ik dikwijls gefrustreerd was”: Hendrik Vandamme zwaait af als voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat is provided by KW.be.
