Het lukt Dominique Willaert (57) na al die jaren nog steeds om Menen voor te stellen als een westernfilm vol wilde verhalen. Sinds hij de stad op zijn 33ste verliet voor het Gentse, bouwde hij een leven in de cultuurwereld uit. Cultuur voor de arbeiders en verworpenen der maatschappij, met toch af en toe een vleugje Dostojevski ertussen. Willaert, een culturo met visie, blikt nog eens terug op zijn jaren in Menen.
Internettrollen zien er al jaren plezier in om de stad Menen af te beelden als het absolute toppunt van marginaliteit, maar eigenlijk is bittere ernst van pure noodzaak om de problematieken in de grensstreek te benoemen – zowel vroeger als nu. In de wilde jaren 90 gold streekproduct Dominique Willaert als een van de barricadespringers van het eerste uur: een van de drijvende krachten van cultuurtempel Den Overkant, medewerker van het JIAC/CAW Stimulans en in de nasleep daarvan medebezieler van kunstenorganisatie De Figuranten, die maatschappelijke kwetsbare personen een podium biedt op allerhande manieren.
Dominique, ik mag stellen dat je vormingsjaren zich afspeelden in Menen?
Dominique Willaert: “Ik ben geboren in Menen, maar mijn allereerste levensjaren speelden zich vooral af in Geluwe, waar we woonden. Mijn vader werkte toen net over de grens aan de Barakken, in Halluin. Dat was nog in de tijd dat er slagbomen en douaniers stonden. Mijn vader was arbeider en kwam zo in contact met Maghrebijnen, vooral Algerijnen en Tunesiërs. Die kwamen soms ook langs bij ons thuis. Ik heb alleszins geen typisch Vlaamse opvoeding gehad. Vanaf mijn twaalfde begon mijn leven zich meer en meer in Menen af te spelen. Ik ben na het middelbaar zelfs van Geluwe naar Menen verhuisd en had er veel familie wonen. Het waren allemaal arbeiders die in verschillende sociale woonwijken gehuisvest waren: in de Tuinwijk, Ter Beke, Italiëstraat, … Dat was nog in de tijd dat men trots was om in sociale woonwijken te wonen. De overheid had die gebouwd voor de werkende klasse. Je woonde er met de hoop dat je het ooit beter zou hebben.”
Je werd ook een van de gezichten van café Den Overkant?
“In Menen vind je een paar rare snuiters die het verschil kunnen maken. In het begin van de jaren 90 kampte Café Den Overkant met een grote inbrakenplaag. Via het keldergat brak de beruchte Kappa-bende uit Noord-Frankrijk in en stal die platen, CD’s en de muziekinstallatie. Samen met een groep van meer dan 30 straffe vrijwilligers startte ik een renteloze lening van 60.000 Belgische frank (vandaag omgerekend met inflatie ongeveer 3.000 euro, red.).”
“Op het podium was men niet langer junkie, maar acteur”
“We organiseerden er fuiven – Deus trad er ooit nog op –, legden eens een bus in richting het optreden van The Rolling Stones, stonden open voor verschillende genres en hadden zelfs vormingsmomenten en een zorgbeleid. Als we een vermoeden hadden dat iemand strontzat naar huis fietste, dan probeerden we zorgzaam in te grijpen. Werd er cannabis gerookt? Dan gingen we in gesprek en werden we niet boos. Ik werkte toen ook al voor het JIAC (Jongeren Informatie- en Adviescentrum Menen, red.). Het was in een periode van ernstige verslavingsproblematiek in Menen.”
Was het in dezelfde periode dat je mee De Figuranten uit de grond stampte?
“Ik was er dag in dag uit mee bezig. ‘Er klopt hier toch iets niet?’, dacht ik vaak. Waarom niet eens theater maken met al die maatschappelijk kwetsbaren? En dan konden we iedereen rond hen uitnodigen om eens te komen kijken! Ik kreeg toestemming van Luc Stock, coördinator bij het JIAC. Elke zaterdag spraken we af. Het was de bedoeling dat de acteurs een object meenamen met een positief verband: een porseleinen beeld, leren jas…
Het waren allemaal verhalen die eens volledig los van het drugsgebruik stonden. Ik schreef met Bram Vandendriessche en Hein Mortier alles op en we maakten een stuk. In 1996 kwamen we met onze eerste voorstelling: ‘Un ange qui passe’. Via Nicolas Van Elslander konden we die voorstelling brengen in een leegstaande bunker. Het was een succes. Vele bezoekers huilden in de zaal tijdens de voorstelling. Op het podium was men niet langer junkie, maar acteur.”
En bijna 30 jaar na datum zijn De Figuranten nog steeds een van de cultuurpijlers van Menen! Je hebt jarenlang mee de basis gelegd. Op je 33ste trok je naar Gent. Was dat moeilijk?
“Ik heb sinds die eerste voorstelling eigenlijk 25 jaar lang niets anders gedaan dan wat ik met De Figuranten deed. In Gent ging ik in de gevangenis langs om toneel te maken met de gedetineerden. Ik heb ondertussen elke gevangenis van Vlaanderen gezien. Cultuur moet niet elitair zijn. Met De Figuranten hebben we aangetoond dat cultuur het verschil kan maken voor maatschappelijk kwetsbaren. En ja, op een gegeven moment was het tijd om Menen te verlaten. Ik heb zelfs nog even getwijfeld. Ik weet nog goed dat ik in de tussenperiode met mijn vrouw nog een huisbezoek had gedaan in Menen. We zouden terugkeren en een huis kopen in Menen. Op de terugweg naar Gent begon ze te huilen. Nee, we keren niet meer terug naar Menen. Het was duidelijk. Ik was ambitieus en Gent had veel te bieden. In Menen werd mijn verhuizing toen gezien als hoogverraad. Dat deed wel pijn.”
Kom je er wel nog eens terug?
“Er wonen nog steeds veel familieleden en vrienden van me. Onlangs deed ik een wandeling door De Barakken. Dat was heel emotioneel voor me. La Palma, het JIAC, De Figuranten… Allemaal passeerden ze de revue.”
The post “Rare snuiters die het verschil kunnen maken”: Dominique Willaert is een van de oprichters van theatergezelschap De Figuranten is provided by KW.be.
