“We zijn allemaal te laat wakker geschoten, ook de N-VA”: defensiespecialist en ex-militair Axel Weydts (Vooruit) schiet met scherp

“Dat we na enkele uren met stenen moeten gooien, is overdreven. Wat wél klopt, is dat ons leger er slecht aan toe is.” Aan het woord is Axel Weydts, een man met een uniek profiel. Vroeger omdat hij zich durfde outen als holebi in het leger. Vandaag omdat hij het enige Kamerlid is met beroepsmilitaire ervaring. Nu defensie de politieke agenda domineert, is het tijd voor een goed gesprek met de 43-jarige Kortrijkzaan.

Met 63 meter is de K-Tower de hoogste wolkenkrabber van Kortrijk. Op tien hoog woont Axel Weydts, sinds oktober federaal parlementslid voor Vooruit. Hij woont hier met zijn man John, directeur van De MaRe, een centrum voor psychosociale revalidatie. Mijn oog valt op enkele indrukwekkende Legobouwsels – vooral ruimtevaart – en uitpuilende boekenrekken – vooral geschiedenis en defensie. “Ik kan mijn fascinaties niet verstoppen”, lacht Weydts.

Tot vorig jaar was u kapitein in het leger – geen kleine rang. Is het niet een tikje gek dat u dat opgeeft voor een onzeker politiek bestaan?

(lacht) “Neen, ik beleef de time of my life. In het parlement kan ik mijn twee passies combineren: defensie en politiek. Het is ongelooflijk boeiend. Als je wil deelnemen aan nationale verkiezingen, ben je nu eenmaal verplicht om ontslag te nemen. Voor de lokale politiek gelden andere regels. Als je schepen bent, zoals ik de voorbije tien jaar, volstaat het om politiek verlof te nemen. Bovendien kon ik, door ontslag te nemen, wel reserveofficier worden, waardoor je weer voeling krijgt met het leger.”

Klinkt dat niet allemaal heel onlogisch?

(denkt na) “Ik begrijp de idee achter de regels. Men wil vermijden dat een parlementslid een departement moet controleren waar hij zelf deel van uitmaakt. Maar ik vind persoonlijk ook dat dat niet meer van deze tijd is. In Duitsland bijvoorbeeld mogen militairen wél in het parlement zetelen.”

U bent reserveofficier: wat wil dat zeggen in de praktijk?

“Dat je weer enkele dagen per jaar je uniform mag aantrekken. Ik ben onderdeel van het militair commando van onze provincie. Dat is bijvoorbeeld noodplanning. Als de IJzer overstroomt, kan ik ingezet worden als liaisonofficier.”

Kan u ook gevraagd worden aan het front?

“Dat kan, maar dat hangt niet vast aan die titel. Ze kunnen dat bijvoorbeeld ook aan u vragen. Als er echt oorlog zou uitbreken, waar ik voor alle duidelijkheid niet van uitga, is het alle hens aan dek. Ik ben trouwens niet meer gevechtsgetraind. Ze zouden mij misschien als ondersteuning kunnen inzetten, maar niet als fighter.”

Vreest u niet dat er een wereldoorlog om de hoek loert?

“We zijn al in oorlog met de Russen, hé: een hybride oorlog. Zij viseren vooral onze Noordzee, waar ze onze kritische apparatuur, zoals datakabels en windmolenparken, in kaart brengen. (denkt na) Een nieuwe wereldoorlog, zoals we die begin vorige eeuw gekend hebben, lijkt me minder realistisch. Al zou ik een gewapend conflict ook niet uitsluiten. (windt zich op) Dat een partij zoals de PVDA de Russische dreiging weglacht, maakt mij echt kwaad. Dat interview met Jos D’Haese (in De Zondag, red.): woest was ik! Dat hij zelfs niet wil kiezen tussen Poetin en Zelensky, is toch onwaarschijnlijk. Welke belangen dienen zij?”

Heeft hij geen punt als hij zegt dat we door deze wapenwedloop zelf het risico op oorlog groter maken?

(fors) “Neen, absoluut niet. Als je wil inzetten op diplomatie, moet je een sterke defensie hebben. Anders zal je zelfs niet aan tafel gevraagd worden. Dat is wat België vandaag meemaakt. Als Europa een belangrijke defensietop houdt, worden wij niet meer uitgenodigd, hé.”

Wie boezemt u het meeste schrik in: Poetin of Trump?

“Poetin: heel duidelijk. Het is Poetin die een Europees land heeft aangevallen, niet Trump. Is Trump een gevaarlijk man? Ja, natuurlijk. Het is een vreselijke president die dikwijls de pedalen kwijt is. Maar ondanks alles blijft Amerika onze bondgenoot. Mensen die het kunnen weten, zeggen mij dat Amerika zeker niet de intentie heeft om de NAVO te verlaten. Trump mag trouwens niet vergeten wie zijn land geholpen heeft na nine eleven. (benadrukt) Dat zijn wij, hé! Ik begrijp ook niet waar hij naartoe wil met zijn America Alone. Want wat zal er gebeuren? Minder en minder Europese landen zullen investeren in Amerikaans materiaal.”

Is het dan wel slim om onze nieuwe gevechtsvliegtuigen, meer concreet de F-35, in Amerika te kopen? Dat is een heikel punt.

“We kunnen niet anders, vrees ik. Ik geef minister Theo Francken (N-VA) gelijk. Het is de regering-Michel die tien jaar geleden voor de F-35 heeft gekozen. De eerste toestellen zullen binnenkort arriveren in ons land. Als je nu extra toestellen wil kopen, kan je als klein land niet anders dan te kiezen voor hetzelfde model. Wij zijn immers niet in staat om twee verschillende toestellen logistiek te ondersteunen. Dat gaat over crew, opleiding, wisselstukken, enzovoort. Bovendien is de F-35 nog altijd twintig keer beter dan zijn Europese tegenhangers. Wat ik wel wil benadrukken, is dat de opvolger wél uit Europa moet komen.”

Overbodige vraag wellicht, maar u juicht toe dat Francken op zoek is naar 17 miljard extra voor het leger?

“Ik ga mij niet vastpinnen op een bedrag. Dat is iets wat mij stoort in het debat. Men lijkt het doel te verwarren met het middel. Het doel is weer een geloofwaardige defensie opbouwen. De centen zijn het middel. Ik ga wel akkoord dat we onze NAVO-afspraken moeten nakomen. Dat wil dus zeggen: minstens twee procent (van het bruto binnenlands product, red.) voor defensie. Dat zal ook nodig zijn om het doel te bereiken.”

Uw partij sprak ooit andere taal. ‘Daar vliegt ons pensioen’, klonk het tien jaar geleden toen de regering de gevechtsvliegtuigen wou aankopen. Vanwaar die ommekeer?

“De wereld is veranderd. Poetin is Oekraïne binnengevallen. Ik ga akkoord dat we te laat wakker geschoten zijn: mijn partij, maar ook de andere partijen, en dus óók de N-VA, hoor. Toen Poetin tien jaar geleden de Krim binnenviel, hadden alle alarmbellen moeten afgaan. Dat is niet gebeurd. We waren allemaal te naïef. Mijn partij zegt wel heel duidelijk, en ik sta ook op die lijn, dat het extra geld niet mag komen van de sociale zekerheid en de gezondheidszorg.”

Oud-generaal Marc Thys zei eens dat het Belgisch leger na enkele uren oorlog met stenen moet gooien. Is dat echt zo?

“Dat is een boutade, en dus overdreven. Wat wel klopt, is dat ons leger er slecht aan toe is. Wij kunnen bijvoorbeeld amper militairen inzetten, omdat we amper munitie hebben. Daarom kunnen we ook zo weinig leveren aan Oekraïne.”

Wat zou u prioritair doen met de extra middelen?

“Wij hebben geen luchtverdediging, terwijl we zoveel belangrijke instellingen hebben, van de NAVO tot de Europese Unie. Dat moet de eerste prioriteit zijn. De tweede: de munitiestock weer op peil brengen én investeren in logistiek zodat de munitie bij de troepen geraakt. En drie: investeren in mensen. Het heeft geen zin om extra materiaal te kopen, als de mensen ontevreden zijn. Om maar één voorbeeld te geven: overuren en woon-werkverkeer worden nog altijd niet correct vergoed.”

Is Theo Francken een goede minister van Defensie?

“Voorlopig wel. Wat in zijn voordeel pleit, is dat hij zélf vragende partij was voor dat departement. Hij is heel gemotiveerd en kent de materie. Ik heb hem nog maar op één foutje betrapt. Dat Oekraïne grondgebied zou moeten afstaan, had hij beter niet gezegd. Maar dat hij bijvoorbeeld de vrijwillige dienstplicht invoert, kan je alleen maar toejuichen. Ik ben tegen verplichte legerdienst, maar wie gemotiveerd is, moet wel die kans krijgen.”

U was amper zestien jaar toen u naar de militaire school in Sint-Truiden trok. Wat was uw motivatie?

“Passie. Als klein jongetje wou ik al gevechtspiloot worden. Wie mij zeker geïnspireerd heeft, is mijn oom die beroepsmilitair was. Als hij me meenam naar de kazerne, was dat echt genieten.”

Maar uw kinderdroom is niet uitgekomen?

“Neen, ik ben overgestapt naar de landmacht. Waarom? Tja… (blaast) Misschien dacht ik dat dat te hoog gegrepen was? Er zijn maar weinig mensen uitverkoren om gevechtspiloot te worden. (enthousiast) Ik heb via de landmacht wel fantastische dingen mogen doen. Twee keer een vredesmissie in Kosovo. Ik behoorde daar tot de logistieke eenheid. Ik weet dus hoe cruciaal logistiek is.”

Het leger staat bekend als een eerder rechts bastion. Waarom hebt u voor Vooruit gekozen?

“Dat gaat over maatschappijvisie. Ik zou geen lid van een andere partij kunnen zijn. Het beeld dat u schetst, strookt trouwens niet met de realiteit die ik ervaren heb. Het leger is geen rechts milieu, maar een afspiegeling van de samenleving, waar alle kleuren samenkomen en iedereen welkom is. En ik kan het weten, want ik ben zelf gay. Ik heb daar nooit, maar dan nooit, een negatieve opmerking over gekregen.”

Ook dat strookt niet met het imago.

“Ik weet zelfs niet vanwaar dat imago komt. Is dat omdat militairen er stoerder uitzien? Of komt het van extremisten zoals Jürgen Conings? Ik ben in al die jaren nooit zulke figuren tegengekomen. Eerlijk waar: in het leger wordt er nooit over politiek gesproken. Wij voeren uit wat de politiek beslist, gelijk welke partij dat is.”

U zei eens dat u lang hebt gewacht om uit de kast te komen. Was er geen link?

“Neen. (even stil) Dat was eerder angst voor mezelf, denk ik. Ik heb ook lang gewacht om het te vertellen aan mijn ouders. Te lang, weet ik nu. Ik was al een eind in de twintig. Toen ik het mijn collega’s vertelde, werd dat zeer goed onthaald. Wees maar zeker: in het andere geval zou ik niet zo enthousiast terugblikken op die periode. (benadrukt) Als er iemand zou zijn die daarom twijfelt, niet doen! Wist je trouwens dat Defensie elk jaar meeloopt op de Pride? Ik vind dat fantastisch!”

Trump weert intussen alle transgenders uit het leger. Wat vindt u daarvan?

“Afschuwelijk is dat! Trump is echt een afschuwelijke man. (windt zich op)What the fuck, zeg! Als die mensen geslaagd zijn voor hun proeven, waarom zou je hen dan weren? Dat is trouwens niet alleen afschuwelijk voor die mensen zelf, maar ook voor het leger dat op deze manier onnodig sterke krachten verliest.”

Hoort u ook in België zulke stemmen?

“Je hoort dat niet publiek, maar je ziet wel dat bijvoorbeeld Vlaams Belang ook straffe uitspraken doet aan het adres van transgenders. Je vraagt je af wat dat zou worden als zij aan de macht zijn. Ik ben daar niet gerust op.”

Tot slot: ook uw naam circuleerde als mogelijke defensieminister. Zou dat uw droomjob zijn?

“Ik zou geen neen gezegd hebben, maar ik denk niet dat dat aan de orde was. Al zou het niet onlogisch zijn dat men kijkt naar iemand met ervaring. In die zin ben ik een buitenbeentje. Maar voorlopig amuseer ik me heel erg in het parlement.”

Stoort u zich niet te veel aan collega’s die zonder kennis van zaken spreken, zoals u vorige week tweette?

(lacht) “Soms. Wat ik vooral betreur, is dat sommige collega’s een tekst aframmelen die vooraf uitgeschreven werd, soms door een medewerker, en vervolgens niet eens luisteren naar replieken. Als je in een commissie zetelt, doe dan tenminste je best om de materie in te studeren. Je hoeft daarom geen militaire ervaring te hebben.”

The post “We zijn allemaal te laat wakker geschoten, ook de N-VA”: defensiespecialist en ex-militair Axel Weydts (Vooruit) schiet met scherp is provided by KW.be.