Op 20 april is het 20 jaar geleden dat De Stoete Ostendenoare voor het eerst toesloeg en een hand afzaagde van de beeldengroep aan De Drie Gapers. Na twee decennia tast men nog steeds in het duister over de identiteit van de actievoerders. “Ik ben de geestelijke vader van mijn Oostendse vrienden”, zegt Blankenbergenaar Piet Wittevrongel. “Het is echter een nieuwe generatie anarchisten die het beeld van Leopold II op het Clementinaplein ontvreemde”, bekent hij.
“De aanleiding was de uitzending door de VRT van de documentaire Rood rubber, witte koning, zwarte dood van de Brit Peter Bate over wat Leopold II uitspookte in Congo. In het voorjaar van 2004 maakte dat grote indruk op mij. Vergelijkbaar met de eyeopener die de reeks Godvergeten reent was voor veel mensen. Nadien startte ik acties in Blankenberge en ging in debat met politicus Herman De Croo. Ik wou betere duiding aan het standbeeld van Leopold II in Brussel”, zegt Piet Wittevrongel (76). Hij noemt zich de geestelijke vader van de actiegroep: “Ik was in Blankenberge aan het ‘kotteren’ en suggereerde mijn anarchistische vrienden in Oostende om ook iets te doen. Ik kende hen nog van in de tijd van het blad De Stoeten Ostendenoare. Zij hebben met een zaagje ’s nachts de hand van de beeldengroep ‘Dank der Congolezen’ verwijderd.” Volgens de legende enkel gestoord door een dame in kamerjas die haar hond uitliet. Het duurde wel nog een tijdje voor iemand de actie opmerkte. “Ze hebben dan maar zelf per fax de media verwittigd”, weet Wittevrongel, die zegt zelf niet betrokken te zijn geweest.
20 jaar
“Ze waren met drie en één iemand is intussen overleden. De hand is nog steeds in het bezit van de actiegroep. Die gaat mee in de kist van de laatste actievoerder, tenzij die gecremeerd wordt. In dat geval gaat de hand mee in mijn kist.” De voorbije 20 jaar is het nooit stil geweest rond de actiegroep: pamfletten, affiches, acties aan beelden van het Belgische en Monegaskische koningshuis, rookbommetjes, verfpotten over beelden (waaronder het ruiterstandbeeld van Leopold II zelf) ,het aanbrengen van verf of affiches aan de gevelkunst voor Arno… Ook organisaties die volgens De Stoete Ostendenoare meer konden doen rond het kolonialisme, kregen sneren: Theater aan Zee, het Filmfestival en recent nog het Ensorhuis. De ene actie was al gedurfder dan de andere omdat er steeds meer veiligheidscamera’s hangen in de badstad. Wittevrongel haalt uit naar TAZ: “Die hebben we ooit Hypocrisie Aan Zee genoemd omdat ze weigerden de originele documentaire te tonen. Daar was nochtans gelegenheid toe.”
Drie strafste acties
“Alles startte met het afzagen van de hand”, zegt Piet. “Een tweede actie was aan het graf van Ensor op 21 juli 2004 waarbij de letters ‘baron’ werden verwijderd. Aanleiding was de barontitel voor regisseur Stijn Coninx. Een derde straffe actie voerde De Stoete Ostendenoare toen men Koning Boudewijn heilig wilde verklaren. De actiegroep zei dat hij medeplichtig was aan de moord op Lumumba en goot een pot verf over het beeld van de koning aan de Venetiaanse Gaanderijen. Dat was op 17 januari 2005.
Opvolging verzekerd?
Opvallend: het verdwijnen van het borstbeeld van Leopold II van een sokkel op het Clementinaplein, in de zomer van 2021, noemt Wittevrongel niet. Dat is, na het afzagen van de hand, toch het meest opmerkelijke feit dat wordt toegeschreven aan De Stoete Ostendenoare en ook zo werd opgeëist. “Ik noch mijn oude kompanen zijn betrokken bij die verdwijning. We zijn al van leeftijd en kunnen zo’n beeld niet meer tillen. Dat is dus geen actie van De Stoete Ostendenoare. Ze hoorden er wel van, belden wat rond en eisten de actie op. Maar ze werd uitgevoerd door anarchisten. Zo’n acties krijg je als mensen iets zien en verontwaardigd zijn. Het borstbeeld en de hand zijn ook niet samen op één plaats.”
Tevreden
“Er werd veel bereikt. In de eerste plaats dat het stadsbestuur het standbeeld zo gelaten heeft en de hand niet herstelde. Een beslissing van kort na de eerste actie. Ik vind het nog steeds ongelofelijk dat het stadsbestuur toen toch zo’n standpunt innam. Anderzijds zijn ze niet ingegaan op de petitie met duizenden handtekeningen om het ruiterstandbeeld te verwijderen. De vraag van De Stoete Ostendenoare is nog steeds om het beeld te verwijderen, in een museum te plaatsen en duiding te geven, en de vrouw die voor het beeld staat, helemaal bovenaan te plaatsen.”
De inspanningen van de stad bleven niet onopgemerkt: “Het oorspronkelijke bordje werd afgerukt en kwam in mijn bezit. We hebben dat toen nagemaakt met onze eigen tekst en opgehangen. Het duurde maanden voor iemand iets merkte. Inmiddels hangt er een nieuw bordje van de stad. Ik vernam dat ze een uur hebben gediscussieerd over de tekst.”
Op zoek
In 2007 beschuldigde het gerecht de uit Oostende afkomstige onderzoeksjournalist Douglas De Coninck ervan de bendeleider te zijn van de actiegroep. Hij had over hen gepubliceerd en nam namens hen een prijs in ontvangst. Hij wilde zijn bron niet prijsgeven en werd trouwens buiten vervolging gesteld. Leuk detail: De Coninck publiceerde zijn eerste artikelen in het blad De Stoeten Ostendenoare (1976-begin jaren ‘90). Ook de Oostendse politie had bij veel acties werk met het opsporen van daders; zeker bij latere acties, als er ook veiligheidscamera’s waren. Wittevrongel werd het laatst ondervraagd in 2021 na het verdwijnen van het borstbeeld van het Clementinaplein.
Korpschef Philip Caestecker: “Telkens volgde uitvoerig onderzoek”
De Oostendse politie had de voorbije 20 jaar werk met de actiegroep. Korpschef Philip Caestecker: “Sinds 2004 zijn er inderdaad verschillende feiten van vandalisme vastgesteld. Telkens volgde een uitvoerig onderzoek, net als in andere gevallen van opzettelijke beschadigingen. De gebundelde acties van de Stoete Ostendenoare bevatten een zekere symboliek en vallen daardoor op bij het brede publiek en de media. De moeilijkheid zit in het betrappen op heterdaad. Wij blijven hoe dan ook alert voor elke vorm van vandalisme. Voorts blijft ons devies gelden: wie iets of iemand verdacht opmerkt, mag zonder aarzelen het noodnummer 101 bellen.”
Zomer 2021: borstbeeld Leopold II verdwijnt, maar niet door Stoeten Ostendenoare
Het verdwenen borstbeeld van Leopold II © Edwin Fontaine
In de zomer van 2021 verdween het borstbeeld van Leopold II op het Prinses Clementinaplein. Opvallend: volgens Piet Wittevrongel is De Stoete Ostendenoare hier niet voor verantwoordelijk, ook al heeft de actiegroep deze stunt achteraf wel opgeëist. “Ik noch mijn oude kompanen zijn betrokken bij die verdwijning. We zijn al van leeftijd en kunnen zo’n beeld niet meer tillen. Deze actie werd uitgevoerd door anarchisten.”
20 april 2004: de afgezaagde hand
De eerste actie van De Stoete Ostendenoare, 20 april 2004, blijft de meest spraakmakende: het afzagen van de hand van een Kongolees aan de beeldengroep rond Leopold II aan de Drie Gapers. Piet Wittevrongel wijst de plaats delict aan, op de sokkel staat een replica van de originele hand.
21 juli 2004: Ensor niet langer baron
De letters ‘baron’ werden van het Ensorgraf gehaald, maar zijn intussen terug. © EFO
Naar aanleiding van de baronstitel die filmregisseur Stijn Coninx kreeg op de Nationale Feestdag, verwijderde De Stoeten Ostendenoare de letters ‘baron’ van het graf van kunstschilder James Ensor. We schrijven 21 juli 2004.
17 januari 2005: Boudewijn onder de verf
Toen bekend raakte dat er plannen waren om koning Boudewijn heilig te verklaren – wat uiteindelijk niet is gebeurd – kieperde De Stoeten Ostendenoare een pot rode verf uit over het beeld van de vorst aan de Venetiaanse Gaanderijen. De actiegroep zei dat Boudewijn medeplichtig was aan de moord op de eerste Kongolese premier Patrice Lumumba.
The post 20 jaar na afgezaagde hand: “De Stoete Ostendenoare heeft veel bereikt” is provided by KW.be.
