Wie al eens aan onze kust wandelt, merkt het meteen: de zeehond is terug. Zelfs in Oostende lagen ze de voorbije zomer weer te zonnen op het strand, beschermd door hekken en borden die badgasten op afstand houden. Achter dat charmante beeld schuilt echter een complex verhaal van herstel, nieuwe bedreigingen en spanningen tussen mens en natuur.
Tot halverwege de twintigste eeuw waren zeehonden vrijwel verdwenen uit onze wateren. Jacht, vervuiling en overbevissing deden hun populaties instorten. Pas toen wettelijke bescherming, opvangprogramma’s en een betere waterkwaliteit hun intrede deden, keerde het tij. Sindsdien groeit het aantal dieren gestaag.
Aan onze kust verschijnt vooral de gewone zeehond, maar ook de grotere grijze soort laat zich vaker zien. Hun heropleving is een ecologisch succes, maar de terugkeer dwingt ook tot aanpassing. Strandzones worden afgesloten, vrijwilligers van het NorthSealTeam patrouilleren en voorlichtingscampagnes moeten mensen op afstand houden.
Verstrikt in netten
Toch is de zeehond nog lang niet veilig, want het aantal gestrande of gewonde dieren stijgt. Tussen 2005 en 2020 registreerde het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 374 dode zeehonden. In 2021 piekte het aantal, met 101 slachtoffers. Meer dan de helft vertoonde letsels door visnetten. Vooral jonge dieren raken verstrikt in staand want, de netten die urenlang op de zeebodem blijven liggen. “Staand want lijkt minder destructief dan de boomkor (vismethode waarbij twee sleepnetten over de zeebodem worden getrokken, red.), maar vormt een groot risico voor zeezoogdieren”, zegt marien bioloog Jan Haelters. Bij bruinvissen kunnen afschrikgeluiden helpen, maar voor zeehonden bestaat nog geen doeltreffende oplossing.
Vervuiling
Daarbovenop komen sluimerende bedreigingen, waaronder vervuiling. Op de Noordzeebodem liggen gemiddeld 20.000 stukken afval per vierkante kilometer: van touwen tot plastic netten die dieren verstikken. Microplastics en chemische stoffen hopen zich op in de voedselketen. Geluid van scheepvaart, sonar en windparken verstoort rust- en foerageergebieden. De gevolgen op lange termijn zijn nog moeilijk te meten, maar duidelijk voelbaar.
“Veel jonge dieren raken verstrikt in netten die urenlang op de bodem blijven liggen”
Juridisch lijken zeehonden goed beschermd. Zowel de gewone als de grijze zeehond staat op de EU-Habitatrichtlijn en valt onder internationale verdragen zoals OSPAR, dat de Noordoost-Atlantische Oceaan beschermt. Maar in de praktijk is de uitvoering niet altijd nauwkeurig. Rapportage over bijvangst blijft onvolledig en handhaving varieert per land. Terwijl de Noordzee zich herstelt, staan zuidelijkere populaties onder druk. De monniksrob, ooit wijdverspreid in de Middellandse Zee, telt nog slechts zo’n duizend exemplaren.
Politieke spanningen
De heropleving van zeehonden leidt ondertussen tot politieke spanningen. Vissers in de Baltische regio klagen over schade aan vangsten, en de Europese Commissie onderzocht in 2024 of het verbod op zeehondenproducten – ingevoerd in 2009 – nog gerechtvaardigd is. In Finland en Zweden worden jaarlijks duizenden dieren legaal gedood. In het Verenigd Koninkrijk mogen individuele exemplaren worden afgeschoten bij schade aan viskwekerijen. Toch blijft het publieke draagvlak voor bescherming groot. Uit een bevraging blijkt dat 80 procent van de Europeanen het handelsverbod steunt.
NorthSealTeams hielpen dit jaar al 325 gestrande zeehonden
De voorbije tien maanden hebben de 160 vrijwilligers van de zeven NorthSealTeams maar liefst 325 gestrande zeehonden geholpen na meldingen op hun noodnummer.
Volgens bestuurder Frank Durinckx van de vzw NorthSealTeams gaan hun vrijwilligers na elke noodoproep ter plaatse. Dit jaar gaat het al om 325 zeehonden, als volgt verdeeld over de kust: De Panne (25), Nieuwpoort-Koksijde (65), Middelkerke-Westende (33), Oostende (39), Bredene-De Haan-Wenduine (77), Blankenberge-Zeebrugge (70) en Knokke Heist (16). In die cijfers zijn de zeehonden, die drie gekende permanente sites vrijwel dagelijks aandoen en daar ook vrijwel permanent resideren, niet inbegrepen.
In de haven en het natuurreservaat van Nieuwpoort worden dagelijks 20 à 30 zeehonden gespot, op het Klein Strand van Oostende 5 à 15 en in de Zwinmonding een vijftal. Durinckx roept op de dieren met rust te laten. “Deze rust is voor hen levensnoodzakelijk. We stellen vaak vast dat wandelaars de zeehonden tot op een meter benaderen, waarna ze in zee vluchten en uitgeput geraken. We vragen iedereen ook, van wandelaars tot politiediensten, ons noodnummer te contacteren bij het spotten van een gestrande zeehond. In samenspraak met het Sea Life Center uit Blankenberge wordt de gezondheid van de dieren opgevolgd. Indien nodig wordt het dier overgebtacht naar het Sea Life Center voor verzorging. Dat gebeurt jaarlijks tussen de 10 à 20 keer”, aldus Frank Durinckx. (SVK)
Alle info via [email protected] of via het noodnummer 0491 74 32 78.
De comeback van de zeehond is dus geen onverdeeld succes. Ook in Ierland en Denemarken groeien de populaties, maar de balans tussen ecologisch herstel en menselijke activiteit blijft precair. België zette de laatste jaren stappen met het verbod op recreatieve netten, strengere controle en uitbreiding van beschermde zones. Zo is inmiddels 36 procent van de kust en 22 procent van de stranden beschermd. In mariene reservaten zoals de Vlaamse Banken gelden bijkomende beperkingen. De Wet Marien Milieu (2022) verplicht tot voorafgaande ecologische beoordeling van zandwinning en visserij, met hogere boetes bij overtredingen.
Overbelasting
Wetenschappers blijven populaties en sterfteoorzaken nauwgezet monitoren. “We gebruiken observaties vanuit de lucht en strandingen om menselijke impact te beperken”, zegt Haelters. “Bagger- en andere werken worden verschoven naar periodes met minder dieren, zodat zeezoogdieren de nodige rust krijgen.”
De zeehond is het levende symbool van herstel én overbelasting tegelijk. Zijn terugkeer toont hoe de natuur zich kan herstellen, maar ook hoe broos dat evenwicht blijft in een druk bevaren, vervuilde en steeds veranderende zee. De strijd om ruimte, voedsel en stilte in de Noordzee is nog lang niet voorbij. Zonder blijvende zorg en waakzaamheid dreigt de zeehond opnieuw te bezwijken onder het lawaai en de druk van de mens die hem ooit verdreef.
Dit artikel maakt deel uit van Pulse, een Europees samenwerkingsproject voor journalistiek. Met bijdragen van Patricia Devlin (The Journal Investigates, Ierland), Annick Hus (freelance, België), Emma Louise Stenholm (Føljeton, Denemarken), Dimitris Angelidis (EFSYN, Griekenland) en Lola García-Ajofrín (El Confidencial, Spanje).
The post “Veel jonge dieren raken verstrikt in netten”: comeback van de zeehond aan onze kust is geen onverdeeld succes is provided by KW.be.
