Duinkerke is meer dan ‘die grijze havenstad bij de grens’. Langs de nieuwe dijk, moderne kunst en historische binnenstad vertelt Jan Yperman over een populaire kaper, een spectaculaire oorlogsoperatie en traditionele haringworp uit het stadhuis. Hij gidst in de grensstreek en maakte er een nieuw boek over.
Duinkerke is een van de 365 verrassende plekken die Jan Yperman oplijst in z’n nieuw boek De Westhoek en Frans-Vlaanderen. De Ieperse historicus gidst in de grensstreek en toont de andere kant van Duinkerke, aan onze kant van de grens vaak als grijze havenstad beschouwd. De haven zette de meest noordelijke stad van Frankrijk ooit op de kaart en trekt de jongste jaren ook tal van West-Vlaamse bedrijven aan.
“Dit was vroeger misschien een grijze havenstad, maar nu niet meer”, stelt Jan. “ Het is een beetje een miskende stad aan de zee, maar er werden grote inspanningen geleverd voor een nieuwe dynamiek, waarbij de openbare ruimte volop wordt heringericht. Kijk naar de oude, reusachtige suikerhal die op een fantastische manier is heringericht tot archief en leercentrum.”
Geen hoogbouw
Er zijn geen hoge appartementsgebouwen. “Ze hebben hier meer kust met minder horeca. Er is een gloednieuwe, heraangelegde, fantastische zeedijk van liefst zes kilometer. Duinkerke wil zich profileren als innovatieve en verkeersluwe stad. Elektrische bussen rijden hier 7 dagen op 7 gratis. Dat is na Stevaert ingevoerd, ik weet niet of ze daar de mosterd haalden bij het kortstondig experiment in Hasselt. Je kan de bus nemen vanaf het station van Adinkerke en er is een mooie fietsverbinding tussen Duinkerke en De Panne. In de Franse stad rijden voortdurend bussen tussen kust, binnenstad en haven.”
Gratis parking vonden we vlakbij de dijk en het historisch centrum, waar we onze route starten aan de Quai du Départ in La Citadelle, een nieuw stadsdeel op de plaats van de oude havenbedrijven. Jan wijst naar het Bassin du Commerce, dokken met maritiem erfgoed en een plezierhaven. “Hier lag de eerste haven van de stad, die ontstond rond de negende eeuw met een kerkje in de duinen. De aaneengesloten duinengordel van 1.000 hectare is nog steeds intact. Hier werd een Vlaams dialect gesproken tot een groot stuk in de negentiende eeuw.”
Bekende film
De strategische havenstad werd eeuwenlang betwist door Spanjaarden, Engelsen en Nederlanders. “Ruim 300 jaar geleden werd Duinkerke definitief Frans, net zoals de rest van Frans-Vlaanderen. De grootste catastrofe trof Duinkerke eind mei en begin juni 1940. De Duitsers rukten enorm snel op, waardoor Engelsen, Fransen en Belgen ingesloten dreigden te raken. Churchill bedacht het plan hen te evacueren naar Engeland. De enorme Operatie Dynamo duurde een tiental dagen en redde een 345.000-tal soldaten met meer dan 1.000 boten. Ook 16.000 Belgen overleefden de overtocht.”
De bekende regisseur Christopher Nolan vereeuwigde deze evacuatie in 2017 met de film Dunkirk. “Erg aangrijpend. Tienduizenden soldaten zijn toen verdronken. Tijdens WO II dropten de Duitsers meer dan 5.000 bommen op Duinkerke en de stad werd pas bevrijd op 9 mei 1945, een dag na de Wapenstilstand. De stad lag volledig plat. Net als Ieper is het historisch centrum van Duinkerke heropgebouwd. Het middeleeuws rechtlijnig stratenpatroon werd bewaard, maar men maakte de pleinen groter en straten breder.”
Plunderen
“De stad had ook vestingen, maar er blijft nog één middeleeuwse toren over.” De Leughenaer bleef gespaard van oorlogsgeweld en deed eeuwenlang dienst als vuurtoren. De naam komt van de legende dat de Duinkerkenaars met valse signalen schepen lieten vastlopen op zandbanken om ze te plunderen. In een oude tabaksloods werd een havenmuseum ondergebracht. “Aansluitend op de tentoonstellingen liggen buiten schepen in het dok. Zoals de Sandettié, het laatste van een vijftiental lichtschepen die ooit dienstdeden als drijvende vuurtorens.”
Wat verder ligt de driemaster Duchesse Anne, die gerestaureerd wordt. “Dit is voor Duinkerke wat de Mercator voor Oostende is. De Duitsers moesten dit opleidingsschip uit 1901 voor hun marine afstaan als compensatie voor de oorlogsschade.”
Prinses
Aan een andere kade ligt de Princess Elizabeth, Een Engelse raderboot die tijdens WO II dienstdeed als mijnenveger en ingezet werd voor Operatie Dynamo. Nu is er een restaurant gevestigd.
“Met de haven ging het op en af. In een eeuw werden hier honderden boten gebouwd. Deze reusachtige scheepswerven stelden 4.700 mensen te werk toen ze in de jaren 1980 failliet gingen. Een echte crisis, maar de toenmalige burgemeester tekende een nieuw masterplan uit om de stad te revitaliseren met een universiteit, groot centrum met winkels en horecazaken, een theaterzaal, mediatheek, cinemacomplex, bowling, schaatspiste,… Hiervoor werden oude havengebouwen gerestaureerd. Duinkerke herleeft en de herwonnen dynamiek straalt af op de stad.”
Paradepaardje
“De gloednieuwe wijk Le Grand Large is het nieuwe paradepaardje van Duinkerke. Oude scheepswerven tussen de stad en de zee werden gesaneerd en er komen 900 wooneenheden, scholen, een jeugdherberg en het FRAC.”
Dat is een museum bij de dijk. Een kunstzinnige voetgangersbrug met zicht op zee leidt naar deze oude scheepsloods en een identieke nieuwbouw ernaast met hedendaagse kunst. De bovenste verdiepingen bieden zicht op de kunstlijn richting ons land. Meer landinwaarts ligt de beeldentuin, een park met openbare kunst en het LAAC. Dit museum met moderne kunst is opgetrokken uit witte keramieksteen en omgeven door water.
Held
Overal in de stad komen we Jean Bart tegen, Jan Baert in het Nederlands. Zijn beeld prijkt op de markt, de Place Jean Bart. De beroemde kaper werd in 1650 in Duinkerke geboren, sprak beter Vlaams dan Frans, en groeide op tussen kapers, die met toestemming van de koning schepen van concurrerende landen aanvielen. In 1672 kwam hij in dienst van koning Lodewijk XIV. Hij won tientallen legendarische zeegevechten en enterde meer dan 300 schepen. Het bezorgde hem de bijnaam ‘de schrik van de Noordzee’.
Een echte held werd Jan Baert in 1694. Toen dreigde hongersnood in Frankrijk, maar Baert begeleidde meer dan 100 boten met graan vanuit Polen. “De vloot werd aangevallen door Hollanders, op dat moment de sterksten op zee, maar Baert versloeg hen en loodste de meeste schepen veilig naar Franse havens. In 300 jaar zouden Duinkerkse kapers ongeveer 3.000 boten geënterd hebben en 30.000 personen gevangengenomen hebben. Zijn graf ligt in de Sint-Elooiskerk en er staat een oude collectebus waarmee gevangenen vrijgekocht konden worden.”
Haringworp
Grafopschriften in de kerk zijn geschreven in de talen van wie ooit vocht om de stad: Spaans, Latijn, Nederlands en Frans. Bij een bestorming van Franse troepen in 1558 werd de kerk in brand gestoken. Enkel de toren bleef over. De inwoners wilden een nog grotere kerk bouwen, maar deze werd nooit voltooid door een gebrek aan middelen. Aan de overkant van de straat prijkt de voormalige klokkentoren.
Vanuit het stadhuis wordt elk jaar haring geworpen, een traditie voor het Duinkerkse carnaval dat duizenden gemaskerde en verklede feestgangers trekt. Carnaval ontstond er in de negentiende eeuw naar aanleiding van het vertrek van de IJslandvaarders. (TP)
The post Ieperse historicus Jan gidst in Duinkerke, miskende groeiparel vlakbij onze kust is provided by KW.be.
